Artykuły

"Teatr w budowie" to dla mnie przestrzeń zapisanego czasu. W wielu płaszczyznach i skalach: miasta, domu, detalu. W skali miasta: plac Teatralny z najstarszym traktem na zachód - śladem ulicy Radziszewskiego. To pierwszy współczesny plac miejski, który ma szansę, by utożsamili się z nim dzisiejsi mieszkańcy Lublina. A tuż obok najstarszy w mieście park, XIX-wieczny Ogród Saski, z kępą drzew pamiętających czasy przed jego założeniem - pisze Bolesław Stelmach w Builderze.

Wypiętrzenia kurhanów Gutenberga z wyświetlanymi na nich literami martwych alfabetów (Derrida) - greki, łaciny, hebrajskiego, gotyku, cyrylicy. To przeszły czas analogiczny. Trzy multimedialne elewacje to czas teraźniejszy - epoka cyfrowa. Trzy poziomy ogrodów na dachach z kawiarnią i kinem letnim to czas przyszłości - epoka syntezy natury i kultury (Budzyński). W ogrodach posadzono lokalną - endemiczną zieleń, miejscowe krzewy, drzewa owocowe dające pożytek pszczołom z pasieki na dachu. To czas przyszłej proekologicznej cywilizacji, jedynej alternatywy dla obecnego pędu ludzkości ku samozagładzie. Drugi plac wydzielony przez "Teatr w budowie" znajduje się od strony ul. Marii Skłodowskiej-Curie.

TEATR W BUDOWIE. CZAS ZATRZYMANY.

"Teatr w budowie" to dla mnie przestrzeń zapisanego czasu. W wielu płaszczyznach i skalach: miasta, domu, detalu. Gigantyczna opuszczona katedra z cegły - takie było moje pierwsze wrażenie przed rysowaniem koncepcji konkursowej w 2006 roku.

Ściany i posadzka obiektu zostały zachowane z czasów, kiedy powstały - z lat 80. i 90. XX wieku. Część z nich została niedokończona i tak je zachowano; ściany z cegieł i pustaków, nieobłożone kamieniem. W skali czas został zanotowany na wielu płaszczyznach. Także wnętrze domu notuje różne czasy. Struktura stalowej konstrukcji z lat 70., ściany z pustaków i cegieł wykonanych w tamtych latach - zaimpregnowano je i wyeksponowano.

Nowe części domu, wybudowane w latach 2013-2016, wykonano w surowym betonie. Ustaliłem, że tylko pewne partie - główne foyer, Aleja Kultur i mediateki będą w gładkim betonie. Pozostałe ściany, gdzie pozwoliłem na nierówności szalunków, przebarwienia i ramki, obrabiano ręcznie. Poprzez bruzdowanie, nakłuwanie czy groszkowanie nadałem ścianom teksturę i jakość ręcznie obrabianego kamienia. Pozostawiłem wszystkie ślady procesu budowania: re-pery, linie trasowania czy siatkę modułów rysowanych przez robotników ołówkiem lub kredą. W ten sposób czas budowy przemawia poprzez strukturę, tekstury i znaki.

Szkice

Gigantyczna opuszczona katedra z cegły - takie było moje pierwsze wrażenie przed rysowaniem koncepcji konkursowej w 2006 roku. Gigantyczne ruiny. Jakiejś komunistycznej heroicznej gigantomanii. Jak zapisać tę heroiczną fikcję z nieskończonymi pogłosami kroków na betonowych posadzkach, pogłosami odbitymi przez niknące w mroku ceglane stropy i ściany, koślawe tekstury nieporadnie budowanych ścian? Jak powtórzyć ciężką szorstkość zimnych, surowych ścian z nierównych pustaków?

Zastana substancja była jak zabytek

- świadectwo swojego czasu. Nie pozwoliłem zmienić niczego, co można było pozostawić ze względu na obowiązujące teraz przepisy. Te części domu pozostały w cegle. Nowe przestrzenie to Aleja Kultur i Wielka Sala na 1000 osób; są wykonane w żelbecie. Cegła to przeszłość, żelbet oznacza współczesność.

Wielkie ceglane ściany obudowujące Salę Operową zostały odtworzone z cegiet i pustaków z rozebranych ścian pierwotnej Sali. Na pierwszych szkicach głównym pomysłem było wycięcie w istniejącej ruinie Alei Kultur.

Aleja Kultur to droga wyrąbana przez młoty pneumatyczne i palniki w starej substancji. Jest jak życiodajny strumień wprowadzający życie w zmartwiały krajobraz. To droga - symboliczne przekreślenie komunistycznej idei i nowa przestrzeń funkcjonalna (Hansen). Łączy kilkanaście różnych obszarów nowej aktywności, które powstały w ruinach: Wielką Salę, Salę Kameralną, Salę Baletową, Filharmonię, galerie mediateki, Citi Project, bary, restauracje. To główna oś Miasta Kultury (Miasto Inspiracji) - z mitycznymi, wiszącymi ogrodami na dachach - w którą zamieniła się ruina opuszczonej niedokończonej katedry. Najważniejszym symbolicznym przekazem są ogrody. Te najniżej położone - z lokalnymi, karłowatymi wiśniami i jabłonkami, tworzą głównie byliny, ale także kwiaty, jak gawędka czy chaber. Znajduje się tu także kawiarnia z ogródkiem. Pozwala to na organizację wernisaży i wystaw czy zamkniętych imprez "korporacyjnych". Na wyższym poziomie drzew jest mniej, a dominują rośliny łąkowe - nawlocie, bylice, rukiewnik wschodni czy astrowate. Wszystko to rośliny miododajne dla pszczół z pasieki zbudowanej na dachu. W sezonie można organizować kino letnie. Na najwyższym poziomie posadzono zielony dach ekstensywny - ogród rozchodników, mchów i niskich traw. Wszystkie poziomy ogrodów są dostępne dla odwiedzających "Teatr w budowie", szczególnie dla uczestników programów edukacyjnych.

Struktury i tekstury, niedokończone, brutalnie szczerze definiują przestrzeń in statu nascendi "Teatru w budowie". Ta przestrzeń miała pozostać niedokończona.

To ludzie ze swymi aktywnościami określą dzisiaj tożsamość jego czasu. "Teatr w budowie" to miejsce, które ma dzisiaj koloryt, zapachy, gwar, muzykę dzięki wypełniającemu je tłumowi. To czas teraźniejszy otwarty na przyszłość.

---

Bolesław Stelmach

Stelmach i Partnerzy Biuro Architektoniczne

Dr hab inż. architekt, prof WSPA w Lublinie. Generalny projektant Stelmach i Partnerzy Biuro Architektoniczne Sp. z o.o. Wielokrotnie nagradzany w konkursach architektonicznych. W 2010 roku otrzymał Nagrodę Honorową SARP. Był kilkakrotnie nominowany do europejskiej nagrody im. Mięsa van der Rohe, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2015 roku. Powołany przez Ministra kultury na stanowisko dyrektora Narodowego Instytutu Urbanistyki i Architektury, który rozpocznie działalność na początku 2018 roku.