Artykuły

Nie ma prawdopodobnie bar­dziej ponurej sztuki niż "Koń­cówka" Samuela Becketta. Jej bohaterami są ostatni przed­stawiciele ludzkości, którzy dożywają swych dni bez na­dziei na zbawienie.

Ślepy Hamm siedzi w fotelu in­walidzkim i zadręcza służącego Clova. Starzy rodzice Hamma za­mknięci są w kubłach na śmieci i ta sytuacja symbolicznie oddaje ich los. Beckett gnębi swych bohate­rów świadomością postępującej degradacji Czekają na koniec marnej egzystencji i nie pozostaje im nic innego jak szydzić z własne­go cierpienia.

Paradoksalnie jednak można powiedzieć, że "Końcówka" jest sztuką niewesołą, ale śmieszną. Sarkastyczny śmiech w każdym razie dość często rozbrzmiewa na przedstawieniu w Teatrze Drama­tycznym. Spektakl wyreżyserował Anto­ni Libera, który wie o twórczości Becketta chyba wszystko. Przetłu­maczył jego sztuki i wystawia je od kilkunastu lat z wielkim powodze­niem, by wspomnieć tylko becket­towski cykl w Teatrze Studio z pa­miętnymi rolami Tadeusza Łom­nickiego. W Teatrze Dramatycz­nym Libera zrealizował już kla­syczne dramaty Becketta: "Szczęśliwe dni" i "Czekając na Godota". Reżyser czyta jego sztuki jak dyry­gent partytury. Jest więc maksy­malnie wiemy autorowi. Libera niewiele by pewnie wskórał, gdyby nie miał dobrych instrumentalistów. Kwartet Adam Ferency (Hamm), Jarosław Gajewski (Clov), Jadwiga Jan­kowska-Cieślak (Neli), Zbigniew Bielski (Nagg) zestrojony został po mistrzowsku. Pierwsze skrzyp­ce gra Ferency, który w roli Ham­ma robi naprawdę popisową par­tię. Aktor nie rusza się z fotela, oczy skryte ma za czarnymi okula­rami i operuje właściwie tylko gło­sem. Dla każdego zdania Hamma Ferency znajduje odpowiednią intonację, brzmienie, rytm, tak że słucha się jego kwestii jak fascynu­jącego utworu muzycznego.

Prapremiera "Końcówki" od­była się 40 lat temu. Z faktu, że jest wciąż wystawiana można, wycią­gnąć pesymistyczny wniosek, że diagnoza Becketta nie straciła ak­tualności. Ale można się też pocie­szyć, że nasza gra jeszcze się nie skończyła.