Artykuły

Krakowski Salon Poezji. Anna Dymna, Małgorzata Zawadzka, Bartosz Bielenia i Krzysztof Zawadzki czytali "Boską Komedię" Dantego Alighieri - część 1.Pisze Paweł Głowacki w Dzienniku Polskim.

Całkiem możliwe, że Sławomir Berny jest tak naprawdę murzynem z Wybrzeża Kości Słoniowej lub z innego Mozambiku, tylko że nie widać tego na pierwszy rzut oka. Potrafi zagrać na wszystkim, co w ręce mu wpadnie. Gra?

To niedokładnie powiedziane. Dla Bernego rzecz jakakolwiek jest tyleż rzeczą, co - źródłem rytmu, który trzeba oswobodzić. W dawnych latach - ileż to razy człowiek musiał na bok odstawiać zdumienie, kiedy Berny przy stoliku kawiarnianym siedząc, naraz, ot, tak sobie, kolorowymi rurkami do drinków zaczynał coś zdumiewającego wypukiwać z plastrów cytryn, kostek cukru i petów w popielniczce albo też łyżeczkami - z własnych zębów i policzków?

W sztuce tej był, był i jest niczym magicy z trupy "Stomp" (istnieje jeszcze ten zawrotny teatr dźwięków i tańca?), którzy najlichszy plankton realności - kubły na śmieci, miotły, skórki jabłek, dziadka do orzechów i całą niepoliczalna resztę byle jakich drobin - puknięcie po puknięciu zamieniali w nieogarnioną, falującą pajęczynę ekstatycznego rytmu, w brzmienie Afryki w nocy jakiegoś plemiennego obrzędu, kiedy szaman kijkiem ożywia wydrążony pień lub wodę w korycie, zaś pląsająca ciżba - odlatuje. A co z Bernym w zupełnej pustce? To samo. Ona Bernemu nie przeszkadza, gdyż zawsze jest tak, jakby nosił w kieszeniach bębenki wielkości naparstków. Wkłada dłoń, wyciąga ich garść - i zaczyna się! Nie inaczej było w niedzielę, na os tatnim Salonie Poezji.

Co Berny wyjął z kieszeni, bądź z worka? Nie zauważyłem, ludzie zasłaniali. Jedno pewne i fundamentalne dla tej godziny: było to coś niewielkiego, w programie nazwanego instrumentami perkusyjnymi. Anna Dymna, Małgorzata Zawadzka, Bartosz Bielenia i Krzysztof Zawadzki czytali "Boską Komedię" Dantego Alighieri - część 1. A dokładniej - "Piekło" cześć 1. To po "Panu Tadeuszu" Mickiewicza, "Beniowskim" Słowackiego, "Sonetach" Szekspira i "Odysei" Homera - początek kolejnego, tym razem na bodaj pięć niedzielnych godzin rozpisanego salonowego cyklu.

Lecz zanim zaczęli, zanim zabrzmiały słowa, Berny zmienił jakiś detal z kieszeni wyjęty w brzdęk niebywały, po czym z innych detali inne dźwięki uwalniał, a kiedy pajęczyna rytmów już była gotowa - Leszek Szczerba wsnuł w nią mruczenie saksofonu. Tak, zanim wybrzmiały słowa starej opowieści - wybrzmiała opowieść bez słów, opowieść wydobyta z detali pozornie byle jakich.

To był świetny prolog. I świetnie, że detaliczne granie Bernego i Szczerby powtarzało się wiele razy, nicowało się ze słowami, szło obok nich i falowało, gdy milkły. To było celne, bo, jak wiadomo, przy wszystkich swoich przepaściach obezwładniających - "Boska Komedia" jest arcydziełem ulepionym z nadzwyczajnie roztańczonych detali właśnie, ze szczegółów językowych, o których nikt, poza Dantem, nie pomyślał, że aż tak hipnotyczne krajobrazy w nich są skryte. Detale, nieludzka precyzja w ich portretowaniu, czułość w wyłuskiwaniu z nich tego, co potężniejsze niż one same na pierwszy, na drugi, a nawet trzeci rzut oka.

Nie czas, nie miejsce, by przykładami sypać. Kto ciekaw, niech sięgnie choćby po "Dziewięć esejów dantejskich" Jorge Luisa Borgesa. Polecam - krótka to rzecz, krótka i bezlitośnie nieomylna. Tylko jedno zdanie z niej przytoczę. "Precyzja, na którą właśnie wskazałem, nie jest zabiegiem retorycznym - jest potwierdzeniem uczciwości". No właśnie. Uczciwość, lecz nie jako synonim moralności najwyższej, najcudowniej czystej etyki oraz filozofii głębinnej. Nie. Uczciwość jako czułość dla drobiazgów. W tym, i rzecz jasna tylko w tym sensie, czytać Dantego i słuchać Bernego - to na jedno wychodzi. Tu i tu przypomnienie starej prawdy, że w sztuce realnie dotkliwej - detal jest wszystkim.