Artykuły

Przed konferencją "Kobieta pisana mężczyzną, ciałem i historią w języku teatralnego recyklingu Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina" o języku spektakli przypomniano wszystkie trzy tytuły, a komplety w sali świadczyły o ciągłym zainteresowaniu tymi właśnie sztukami. Co działa jak magnes? - Lidia Cichocka relacjonuje w Echu Dnia dyskusję o spektaklach Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina, przygotowanych w Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach.

Teatr im. Stefana Żeromskiego wykorzystał fakt, że tryptyk poświęcony Joannie Szalonej, carycy Katarzynie i Elżbiecie Batory cieszył się ogromnym zainteresowaniem oraz uznaniem zarówno krytyków teatralnych, jak i samej publiczności, która spektakle, a zwłaszcza "Carycę Katarzynę" wielokrotnie nagradzała. Był to najbardziej utytułowany spektakl sezonu 2013/14. Przed konferencją "Kobieta pisana mężczyzną, ciałem i historią w języku teatralnego recyklingu Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina" o języku spektakli przypomniano wszystkie trzy tytuły, a komplety w sali świadczyły o ciągłym zainteresowaniu tymi właśnie sztukami. Co działa jak magnes?

Jakub Papuszys, krytyk teatralny, uważa, że to ucieleśnianie historii na scenie, przekazywanie nie tylko wiedzy, ale także emocji, które pozwalają widzom poczuć i przeżyć. Jako przykład podał scenę z "Carycy Katarzyny" obrazującą przejęcie władzy przez Katarzynę i oddanie się żołnierzom. Aktorka nakłada na ramiona makietę sceny teatralnej, na której widoczne są jej piersi i zachęca widzów do ich dotykania. - Ta scena jest bardzo wieloznaczna. Katarzyna zaczyna sama manipulować swoim ciałem, do tej pory była manipulowana. Teraz sięga po władzę poprzez ciało. Ważne są też reakcje widzów: najczęściej jest to zawstydzenie - mówił Jakub Papuszys.

Jak przyznała grająca carycę Marta Ścisłowicz [na zdjęciu], to, jak ta scena się rozgrywa zależy od energii sali. - To jest impuls - wyjaśniała przytaczając historię z ostatniego, sobotniego spektaklu, na którym była grupa rubasznych panów, dopowiadających aktorom. I do jednego z nich ruszyła Katarzyna, ale pan, może dlatego, że to na nim skoncentrowała się uwaga wszystkich, wycofał się. Bywało jednak, że ktoś z sali wołał: Daj, ja dotknę. - Ta scena jest niejednoznaczna, zależy mi, by widzowie mogli ją rozumieć i odbierać na różnych poziomach: i jako Katarzynę, i jako żołnierzy. Ale za każdym razem, kiedy ją gram, oddaję się widzom i nie wiem, gdzie przebiega granica, kto ma władzę nad tą sytuacją: ja czy oni - mówiła Marta Ścisłowicz.

Jolanta Janiczak wyjaśniała, że i dla niej ogromne znaczenie ma historia niezapisana. - Przed napisaniem scenariusza szukam informacji, czytam, także błogi, oglądam filmy. Osoby takie jak caryca Katarzyna mają nadanych mnóstwo znaczeń. Jednak przy kolejnej postaci okazuje się, że opis kobiety jest zawsze taki sam. Hrabina Batory miała te same inicjacje co Katarzyna: pobyt na dworze, niemożność posiadania dzieci. Trudno w tych źródłach znaleźć płodny materiał. A ja nie chcę opowiadać tego samego. Teraz zaczynam pisać Nerona, ale to mężczyzna i bardzo obłożony znaczeniami - mówiła Jolanta Janiczak.

Katarzyna Waligóra mówiła o materialnym aspekcie teatru Janiczak - Rubin, zwróciła uwagę na ogromne ilości przedmiotów pojawiających się na scenie. Wiktor Rubin wyjaśniał, że przedmioty determinują zachowanie się i przyznał, że razem z Jolą nie rozumieją swoich spektakli, dopóki nie pojawi się kompletna scenografia ze wszystkimi potrzebnymi rzeczami. - Nasza scenografia nie daje poczucia bezpieczeństwa aktorom, ten nadmiar jest dla nich trudny, ale zmusza do większej pracy. W naszych sztukach prawie w ogóle nie ma krzeseł, bo krzesło jest takim bezpiecznym miejscem - dodał Wiktor Rubin.

Joanna Krakowska pytała twórców o sprawy władzy, bo wszystkie ich spektakle próbują odpowiedzieć na pytanie, kto i co nami rządzi. Potwierdziła to Jolanta Janiczak. - To pytanie zadaję stale od czasu "Orgii" Pasoliniego, pytam, co możemy kontrolować i jak zachować balans między kontrolą a wolnością.