Świat opery bez Callas
- Podczas rocznicowej zadumy długo by rozważać, czym jest obecnie świat opery bez Marii Callas. Po dominacji wokalnych gwiazd i hegemonii dyrygentów sztuka ta przeszła pod władanie reżyserów - pisze Sławomir Pietras w Tygodniku Angora.
Nie byłem nigdy przesadnym czcicielem rocznic. Wyjątkiem jest 16 września, kiedy to przed 38 laty w swym paryskim mieszkaniu po kilkuminutowym ataku serca zeszła z tego świata największa diwa operowa naszych czasów Maria Callas.
W każdą rocznicę jej śmierci popadam w głęboką zadumę. W tym roku wzbogaciło ją polskie wydanie jej najnowszej biografii pt. "Maria Callas - primadonna stulecia" Anny Edwards. Książka napisana świetnie, pełna wiarygodnych faktów, pozwalająca się czytać z zainteresowaniem, wywołująca często nieoczekiwane napięcie. Po zakończeniu lektury odłożyłem egzemplarz na półkę obok greckich, włoskich, francuskich i angielskich prac poświęconych Callas, takich autorów jak: Stelios Galatopoulos, Adrianna Stassinopoulos, Steven Linakis, Carla Verga, Renzo Allegri, Claude Dufresne, Pierre-Jean Remy, Jacques Lorcey i John Ardoin.
Trudno sobie wyobrazić, co powiedziałaby Callas, ujrzawszy dzisiejszy obraz sztuki operowej na świecie. Mówiłem o tym do publiczności podczas Festiwalu Krystyny Jandy, który co roku kreuje w Szczawnie-Zdroju Paweł Skrzywanek, prezes tamtejszego uzdrowiska, lepiej niż ktokolwiek rozumiejący życiodajną symbiozę zdrowia ze sztuką. W tym roku starczyło pieniędzy tylko na dwa spektakle z repertuaru teatrów Krystyny Jandy. Najnowsza jej premiera "Maria Callas. Master Class" [na zdjęciu] musi poczekać do edycji przyszłorocznej. Obecność tego spektaklu na festiwalu aż się prosi w urzekającym wnętrzu Teatru Zdrojowego, co podsuwam pod rozwagę i sumienie hojnych dolnośląskich sponsorów, równie niezbędnych sztuce, jak zdumiewające kreacje Krystyny Jandy.
Jej Maria Callas otrzymała dziesiątki recenzji pełnych uznania, pochwał i zachwytów. Spektakl ten oglądamy po 44 latach, od kiedy Callas po zakończeniu kariery i ośmiu latach milczenia zdecydowała się dać kursy mistrzowskie w nowojorskiej Julliard School of Music. Z zapisów tych zajęć powstał fascynujący spektakl, który jest bezcennym aneksem do ciągle żywych i rozchwytywanych na całym świecie nagrań, konterfektów i biografii tej epokowej śpiewaczki.
Podczas rocznicowej zadumy długo by rozważać, czym jest obecnie świat opery bez Marii Callas. Po dominacji wokalnych gwiazd i hegemonii dyrygentów sztuka ta przeszła pod władanie reżyserów. Jeśli są utalentowani, lojalni wobec twórców muzyki i śpiewanych tekstów, a zwłaszcza rozumiejący poetykę tego rodzaju teatru, powstają spektakle wybitne, poruszające i twórcze. Jeśli natomiast talent zastępują sprytem, szacunek do muzyki i libretta wymądrzaniem się i nieuctwem, a konwencję operową pseudowynalazkami i tupetem, powstają potworki, nieporozumienia i głupoty.
Próbkę czegoś takiego dał wprawdzie nie reżyser, a jedynie właściciel bloga o nazwisku Maciej Stroiński, którego przedrukowano w e-teatrze, jako że napisał o Callas po obejrzeniu spektaklu Jandy. Swoją niechęć do naszej operowej świętości okrasił obscenicznymi cytatami z wypowiedzi Onasisa, Witkowskiego, Gombrowicza i... Jezusa Chrystusa (!). Ufundowane przez ofiarnych widzów nowe siedzenia w Och-Teatrze nazwał "fotelami z niedawnej ściepy". Coś tam jeszcze ciągle bełkocząc, określił Warszawę jako "męciarstwo i robienie wiatru", a Callas "rządzącą się... prukwą... ze skrzekiem z gardła". Pośród tej ordynarnej gonitwy myśli dostało się też bezbłędnie śpiewającej w spektaklu Jolancie Wagner, ale już nie "słodkiemu" Tadeuszowi Szlenkierowi. Nie mogąc się bezpośrednio dorwać do boskiej nieboszczki, jeszcze na koniec ponatrząsał się z Krystyny Jandy i opatrzył to wszystko tytułem "Piosenkarka".
No cóż, świat opery bez Callas przerywa - sądzę, że tylko na pewien czas - dzieje tej sztuki, oparte na teatralnym gwiazdorstwie wykreowanym przez Rossinich, Bellinich, Donizettich, Verdich, Wagnerów, Czajkowskich i Puccinich, którymi do dziś karmi się każdy teatr operowy. Obecnie nawet najwybitniejsze śpiewaczki z różnych powodów nie tworzą wokół siebie klimatów swej wielkiej poprzedniczki.
Ale to kiedyś wróci, mimo pisaniny pana Stroińskiego, o którym nikt wkrótce nie wspomni, choć chciał obrazić pamięć samej Marii Callas.
