Artykuły

TRZYDZIEŚCI PIĘĆ LAT MINĘŁO od czasu, kiedy po raz ostatni przygotowano na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego kolejną inscenizację "Eugeniusza Oniegina". Czas więc był już wielki, aby arcydzieło Piotra Czajkow­skiego mogło powrócić na tę sce­nę. Tym bardziej, że jest to dzieło ze względu na swoją treść i klimat bardzo na czasie.

Powrócił zaś "Oniegin" w bar­dzo oryginalnym kształcie scenicz­nym, a to za sprawą reżysera Ma­riusza Trelińskiego, który oparł się, jak wolno sądzić, bardziej na poemacie Aleksandra Puszkina, aniżeli na treści opery, której po­emat ów posłużył za kanwę libret­ta, a z poematu z kolei starał się wyłuskać raczej same idee i myśli przewodnie, a nie realistyczne epi­zody z życia dawnych rosyjskich średnich oraz wyższych sfer. W myśl tej koncepcji, wprowadził m.in. do przedstawienia nieokre­śloną bliżej niemą postać w bieli - ni to narratora, ni to starego Onie­gina - mającą spajać w całość ko­lejne sceny i po mistrzowsku kre­owaną przez Jana Peszka.

Chcąc zbudować pożądany na­strój skupienia, narzucił znacznej części spektaklu bardzo powolny rytm, częstokroć - jak sam mówi -"w kontrapunkcie do muzyki" (tak np. świetnie granemu przez orkie­strę pod dyrekcją Jacka Kaspszyka polonezowi otwierającemu trzeci akt opery towarzyszy powol­ny pochód postaci prezentujących fascynujący skądinąd "pokaz mo­dy" w kapitalnych kostiumach wy­czarowanych przez Joannę Kli­mas). Pragnąc z kolei podkreślić sztuczność i umowność tworzone­go przez siebie operowego świata, podyktował śpiewakom-aktorom nienaturalne, kanciaste jakby ge­sty, upodobniające ich chwilami do marionetek. Epizody opery zaś nie pasujące zdecydowanie do tej koncepcji, jak np. pełen uroku chór i scena ze żniwiarzami w pierwszym akcie czy charaktery­styczne "Ecossaises" tańczone na książęcym balu, zostały z przed­stawienia bez pardonu usunięte.

Wszystko to musiało być podyk­towane wyższymi racjami (przy­najmniej w zamyśle reżysera). War­to tedy zastanowić się, o czym wła­ściwie jest ta opera? Zdaniem Ma­riusza Trelińskiego - o "raju utra­conym", o ludziach, którzy, mając z pozoru wszystko, tracą nagle po­czucie sensu życia. Ale Oniegin, gdy go poznajemy w pierwszych scenach opery, mimo młodego wie­ku jest już człowiekiem znużonym i zblazowanym, a w swej słynnej arii mówi o "przesycie, który wkradł się w serce". Może więc główną bohaterką była by raczej Tatiana, która, zawiedziona w pierwszej wielkiej romantycznej miłości, zostawszy księżną znala­zła spokój, ale chyba nie szczęście? Bo przecież i jej matka za sprawą panujących obyczajów poślubić musiała nie tego, którego poko­chała. Chyba więc główne przesła­nie treści opery zawiera się w pada­jącym już na początku pełnym me­lancholijnej rezygnacji zdaniu, iż "przyzwyczajenie oraz czas - pogo­dzą z losem nas".

Czy o tym właśnie mówi przed­stawienie w wersji Mariusza Treliń­skiego, rozgrywające się w pełnej fantazji i jaskrawych barw oprawie scenograficznej Borisa Kudlićki? Ozdobą tego przedstawienia są na pewno świetnie śpiewające chóry oraz wokalna maestria kreującego tytułową partię Mariusza Kwietnia, który - jeszcze nie tak dawno skromny student popisujący się podczas tarnowskiego Tygodnia Talentów - urósł w ostatnich sezo­nach do rangi jednego z wybitnych europejskich barytonów. Pięknie też śpiewała partię Olgi Anna Lubańska, dobrą, choć może nazbyt chłodną Tatianą okazała się laure­atka ostatniego Konkursu Mo­niuszkowskiego Jekatierina Sołowjowa z Petersburga, a w partii księ­cia Griemina ładnie spisał się młody bas Rafał Siwek.

Jednakże sprawa, "jak kto śpiewał" w przedstawieniu tym, nieco paradoksalnie, zeszła po trosze na drugi plan - tym bar­dziej, że głosy śpiewaków brzmia­ły częstokroć zbyt nikło, gdy z wo­li reżysera znajdowali się oni w głębi ogromnej sceny. Nie było im też dane stworzyć wyrazistych scenicznych postaci, a i wzajem­ne ich relacje oraz konflikty nie ry­sowały się dość mocno. A prze­cież ta opera, to wielki dramat charakterów. Przy tym wszystkim jednak wiele jest w tym przedsta­wieniu momentów o niezwykłej piękności, urzekających oryginal­nością scenicznej wizji. Stąd też znajdzie ono na pewno wiele en­tuzjastów, o czym zresztą świad­czyły żywe oklaski już podczas premierowego wieczoru. A że nie wszystkich przekona? Cóż - takie są prawa sztuki.