Artykuły

Melancholijna diagnoza społeczno-obyczajowa.

Twórczość Aleksandra Fredry dzieli na dwa odmienne stylistycznie okresy kilkunastoletnia przerwa. Kiedy w 1842 roku autor oburzony atakami krytyki zarzucającej mu pomijanie problematyki narodowej postanowił wycofać się z życia literackiego, był uznawany przez publiczność za "króla" polskiej komedii. Mimo namów do końca życia nic już nie opublikował. Okazało się jednak, że nie zerwał z komediopisarstwem. Po przerwie wrócił do swego ulubionego gatunku i choć nie myślał o publikacji, napisał kilka znaczących dzieł ("Rewolwer", "Pan Benet", "Godzien litości"). Wydaje się, że czynnikiem, który spowodował nowe zainteresowanie pisarstwem, była chęć przeniesienia do Polski wzorów komediowych, jakie Fredro oglądał w teatrach podczas pobytu w Paryżu w latach 1850-55.

Widz kojarzy komedie Fredry z optymistyczną wizją świata. I choć w wielu jego utworach nie brak ironii czy rysów satyrycznych, to dominuje w nich wyrozumiałość dla ludzkich wad i słabości. Komedie drugiego okresu są inne. Za najlepszą z nich uważana jest pięcioaktowa sztuka "Wielki człowiek do małych interesów". Napisana prawdopodobnie w początkach lat 50. jest zjadliwą satyrą na galicyjskie stosunki połowy XIX wieku.

Akcja skonstruowana została wokół osoby Ambrożego Jenialkiewicza rozwijającego gorączkową działalność gospodarczo-obywatelską dotyczącą nieistotnych spraw. Jenialkiewicz zajmuje się teoriami gospodarowania, przygotowywaniem intryg wyborczych, swataniem krewniaków. Zawsze pełen znakomitego mniemania o sobie nie dostrzega własnych błędów. W jego osobie Fredro dał portret odłamu galicyjskiego ziemiaństwa, które pozbawione wpływów politycznych i gospodarczych wyżywało się w działalności prowincjonalnej. Młode pokolenie nie jest lepsze. Matylda to skrajna emancypantka, Leon - cyniczny karierowicz - oboje odrzucający dawny świat wartości.

Zgodnie z prawami komedii perypetie bohaterów szczęśliwie się rozwiązują, ale towarzyszy temu melancholijny ton diagnozy społeczno -obyczajowej.