Artykuły

"Lód" reż. Konstantina Bogomołowa w Teatr Narodowym w Warszawie. Pisze Marta Górska w portalu kulturaonline.pl.

Na scenie warszawskiego Teatru Narodowego zetknęli się dwaj rosyjscy skandaliści. Bogomołow i Sorokin to postaci określane mianem bezkompromisowych, szokujących i obnażających rzeczywistość.

Po sukcesach na scenach rosyjskich i europejskich, Konstantin Bogomołow zyskał sobie sławę artysty wychodzącego poza teatralne standardy. Jego spektakle nie opierają się jedynie na stronie estetycznej i na odpowiedniej formie, choć te też są jego mocną stroną. Znany jest przede wszystkim z nieszablonowego ukazywania współczesności, czego polska publiczność mogła w zeszłym roku doświadczyć dwukrotnie podczas festiwalu teatrów rosyjskich DaDaDa. Publiczność mogła zobaczyć wtedy dwie sztuki zrealizowane przez Bogomołowa: "Idealny mąż" oraz "Lear-komedia". Już wtedy zapowiadano, że reżyser rozpoczął pracę z polskimi artystami i zamierza stworzyć spektakl w Teatrze Narodowym. Tym razem jednak artysta nie wybierał z klasyki dramatu, a zdecydował się na inscenizację pierwszej części trylogii pisarza, który okrzyknięty został ostatnim wielkim powieściopisarzem rosyjskim - Wladimira Sorokina.

Sorokin zyskał sobie sławę pisarza - proroka. Jego ultrarealizm porównywany jest z hiperrealizmem Gogola, a sam artysta stawiany jest w rzędzie z Dostojewskim i Tołstojem. Jego teksty zanurzone w pokłosiu filozofii Nietzschego i totalitaryzmów europejskich odwołują się nie tylko do historii, ale przede wszystkim prezentują skutki i współczesne następstwa ustrojów, które na zawsze zmieniły myślenie o człowieku jako takim i jego uwikłaniu w idee. Sorokin pokazuje mechanizmy rządzące współczesnym światem, a jego powieści tylko na pierwszy rzut oka dotyczą wyłącznie Rosji.

Ze spotkania tych dwóch artystów i intelektualistów rosyjskich zrodziła się inscenizacja powieści "Lód" na warszawskiej scenie. Bogomołow znany w Polsce z przepychu scenografii, multimedialnych wręcz rozwiązań, a przynajmniej szokujących zabiegów scenicznych, tym razem pokazał się jako reżyser stawiający na pracę z aktorami, wydobywanie głębokiego sensu tekstu i poruszenie widza, skłonienie go do refleksji.

Spektakl składa się z dwóch części, wyznaczających nową mitologię. Pierwsza część to dynamiczne prezentowanie współczesnego świata, pełnego brudu, cielesności i braku głębszych uczuć. Od pierwszych minut szokuje wulgarność języka i obrazów podawanych w dialogach przez bohaterów. Grę aktorską podkreśla oszczędność scenografii, a tym co przyciąga jest sam tekst i sposób w jaki historia jest opowiadana. Sorokin w powieści pokazuje świat pełen przemocy, seksualności, brudu. Zestawia go z ideologią Braci Serca, których wizja świata opiera się na poszukiwaniu 23 tysięcy wybrańców, mających prawo żyć. Reszta to maszyny z mięsa, których śmierć nic nie znaczy.

Bogomołow doskonale gra z widzem, który współcześnie poszukuje wartości, tego co naturalne, prawdziwe i pierwotne. Jednak pokazuje, że na świecie nie ma dobrych wartości. Z jednej strony mamy współczesne zatracenie moralne i etyczne (przy czy reżyser nie moralizuje, pokazuje świat obiektywnie, bez oceniania), z drugiej poszukiwanie miłości, które zmienia się w fanatyzm.

Podkreśla to druga cześć stawiająca Braci Serca w zestawieniu z NKWD. Aktorzy pod wodzą Bogomolowa (zwłaszcza gra Jerzego Radziwiłowicza i Danuty Stenki) dają widzowi odczuć we własnym wnętrzu niebezpieczeństwo idei. Hram Stenki jest niezwykle przekonująca. Widząc ją w lodówce NKWD męczoną i torturowaną naprawdę się jej współczuje, a kiedy opowiada o doznaniach obcowania serc niemal chce się samemu tego zaznać, jednak za moment przejmuje nas groza tego z jaką łatwością sama morduje i torturuje w imię wyższych celów.

Cały spektakl to zagadka intelektualno-emocjonalna, którą ma sam dla siebie rozwiązać każdy widz. Jednak na końcu okazuje się, że "Śmierć jest najlepszym co nas czeka w życiu".