Artykuły

Paszporty co roku udowadniają także, że hasło porozumienia ponad podziałami (w tym wypadku redakcyjnymi) jest możliwe, przynajmniej, jeśli chodzi o kulturę - pisze Bartek Chaciński w Polityce.

To już dwudziesta pierwsza edycja Paszportów POLITYKI. Nagrody przyznawane są w sześciu dziedzinach: film, teatr, sztuki wizualne, muzyka poważna, muzyka popularna, literatura. Od kilku lat nadawany jest również honorowy tytuł Kreatora Kultury, który trafia w ręce mistrza, autorytetu, wychowawcy. Przez te wszystkie lata nagradzaliśmy twórców nie za "popularność", nie za "rozgłos", ale za wartość kulturalną ich dzieł. Tak jest również w tym roku.

Paszporty POLITYKI co roku udowadniają także, że hasło porozumienia ponad podziałami (w tym wypadku redakcyjnymi) jest możliwe, przynajmniej, jeśli chodzi o kulturę. Krytycy z różnych redakcji i instytucji kultury wytypowali, jak co roku, trzech twórców w każdej kategorii, których osiągnięcia wydały im się ważne, a Kapituła wybiera Laureata w każdej kategorii.

LAUREACI PASZPORTÓW POLITYKI 2013

KATEGORIA FILM

Dawid Ogrodnik [na zdjęciu]

Za aktorstwo, które łączy imponujące umiejętności warsztatowe i wielką charyzmę. Za rolę niepełnosprawnego w "Chce się żyć", która już przeszła do historii polskiego kina.

Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. W 2012 roku otrzymał wyróżnienie podczas 37. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w kategorii drugoplanowa rola męska za kreację w obrazie Leszka Dawida "Jesteś Bogiem". W filmie "Chce się żyć" zagrał już główną rolę zyskując uznanie publiczności i krytyków.

KATEGORIA LITERATURA

Ziemowit Szczerek

Za przewrotną i wspaniale napisaną książkę, która pokazuje, że żadna podróż, a zwłaszcza podróż na Wschód, nie jest niewinna.

Jest absolwentem prawa i nauk politycznych, dziennikarzem w portalu Interia.pl, prowadzi raport dotyczący Europy Środkowej i Wschodniej. Publikował reportaże i opowiadania m.in. w "Tygodniku Powszechnym", "Nowej Europie Wschodniej", "New Eastern Europe", "Lampie", "Ha!arcie". W 2010 roku ukazał się wspólny zbiór opowiadań Marcina Kępy i Szczerka pt. "Paczka Radomskich", który był literackim portretem Radomia. W 2013 roku oprócz nominowanej książki pt: "Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian" wydanym przez Ha!art, ukazała się jego alternatywna historia Polski pt. "Rzeczpospolita zwycięska" wydana przez wydawnictwo Znak.

KATEGORIA MUZYKA POPULARNA

Marcin Masecki

Za sprawne i konsekwentne poruszanie się między gatunkami własną ścieżką, za zacieranie podziałów pomiędzy sceną filharmoniczną a klubową, za zmierzenie się z naszą tradycyjną formą na płycie "Polonezy" w sposób jak zawsze lekki i przewrotny.

Masecki zaczął się kształcić muzycznie jako trzylatek, w wieku piętnastu lat grywał już z najlepszymi jazzmanami w kraju, a jako 22-latek odebrał I nagrodę w Konkursie Pianistów Jazzowych w Moskwie, ale po studiach w prestiżowym Berklee College of Music w Bostonie potrafił świadomie i pewnie pokierować własną karierą. Regularnie nagrywa albumy solowe z własnymi kompozycjami, prowadzi świetną jazzową formację profesjonalizm, gra w zespole Paristetris, którego wokalistką jest jego żona Candelaria Saenz Valiente, współtworzy z nią również projekt muzyczny Pictorial Candi. Stoi wreszcie na czele Warszawskiej Orkiestry Rozrywkowej - wyjątkowego big-bandu skupiającego najlepszych muzyków świetnej młodej generacji warszawskiego jazzu i okolic.

KATEGORIA MUZYKA POWAŻNA

Apollon Musagte Quartett

Za konsekwentne i skuteczne budowanie silnej pozycji w życiu muzycznym Europy, zawsze z uwzględnieniem w repertuarze muzyki polskiej. Za wybitną płytę "Multitude", na której obok utworów Witolda Lutosławskiego, Krzysztofa Pendereckiego i Henryka Mikołaja Góreckiego zespół ukazał własne zdolności kompozytorskie.

Zespół powstał w 2006 r. w Wiedniu, gdzie jego członkowie - w większości absolwenci warszawskiej uczelni muzycznej - kontynuowali studia kameralistyki w Wiedniu u słynnego Alban Berg Quartett. a w jego skład wchodzi czwórka polskich muzyków: skrzypkowie Paweł Zalejski i Bartosz Zachłod, altowiolista Piotr Szumieł i wiolonczelista Piotr Skweres. Wszyscy są w okolicach trzydziestki. Nazwa, wywodząca się z tytułu baletu Igora Strawińskiego, oznacza Apolla jako przewodnika muz - na zamówienie kwartetu powstał już szereg utworów inspirowanych postacią Apollina. Kwartet ma już na koncie wiele istotnych sukcesów, a przede wszystkim zwycięstwo na prestiżowym Międzynarodowym Konkursie Muzycznym ARD w Monachium (2008 r.). Koncertował w nowojorskiej Carnegie Hall, Filharmonii Berlińskiej, Herkulessaal i Gasteig w Monachium, Wigmore Hall w Londynie, Tonhalle w Zurychu, Konzerthaus i Musikverein w Wiedniu. Te dwie ostatnie instytucje przyznały kwartetowi tytuł "Rising Stars"; jako jego laureaci polscy muzycy grali m.in. w paryskim Cité de la Musique, amsterdamskim Concertgebouw, brukselskim Palais des Beaux-Arts czy salzburskim Mozarteum. Najnowsze wyróżnienie to objęcie programem BBC Radio 3 "New Generation Artists" na lata 2012-2014. Zespół brał udział w wielu prestiżowych festiwalach na terenie Niemiec, Austrii, Szwajcarii, a od 2010 r. ma swój własny: Apollon Musagte International Chamber Music Workshop w Goslar w Dolnej Saksonii. Zespół czyni też wypady poza dziedzinę muzyki klasycznej: dla firmy Deutsche Grammophon nagrał w 2011 r. z Tori Amos płytę "Night of Hunters", która osiągnęła pierwsze miejsce na klasycznej liście przebojów "Billboardu" (w innych kategoriach znalazła się w pierwszej dziesiątce).

KATEGORIA SZTUKI WIZUALNE

Aneta Grzeszykowska

Za oryginalne, głębokie i poruszające podejście do egzystencjalnych problemów śmierci, przemijania, kobiecości i pożądania, zaprezentowane na wystawie "Śmierć i dziewczyna" w Narodowej Galerii Sztuki "Zachęta".

Aneta Grzeszykowska, która w mijającym roku zebrała mnóstwo pochwał za wystawę "Śmierć i dziewczyna" w stołecznej Zachęcie, urodziła się w Warszawie (1977 r.) i tu także ukończyła studia na Wydziale Grafiki ASP (1999 r.). Początkowo pracowała wspólnie ze swoim mężem Janem Smagą, a efektem tej kooperacji była głośna realizacja "Plany" (2001-2003). To dziesięć intrygujących, komputerowo opracowanych fotografii przedstawiających niejako z lotu ptaka przeciętne mieszkania przeciętnych polskich rodzin. Od 2005 r. Grzeszykowska kontynuuje karierę indywidualnie, a niemal każda jej kolejna praca była zauważana, powszechnie komentowana i chwalona. W 2005 r. powstał "Album" - zbiór zdjęć z rodzinnego archiwum przedstawiających artystkę (od dzieciństwa po dorosłość) w różnych sytuacjach. Pomiędzy 2007 a 2010 rokiem artystka kręci serię filmów "Black", "Ból głowy" oraz "Bolimorfia", które łączy nie tylko forma (naga artystka na czarnym tle, perfekcyjny komputerowy montaż), ale i przesłanie; to rozpisana na różne głosy refleksja nad przemijaniem, cielesnością, śmiercią, obecnością, pamięcią, erotyzmem. Na tegorocznej wystawie w Zachęcie pokazała m.in. zaskakującą pracę "Negative Book": serię zdjęć przedstawiających zwykłe, codzienne sytuacje, ale w wersji negatywowej. Jedynym elementem "nie pasującym" do całości w tych pracach jest sama Grzeszykowska, występująca w wersji, do której jesteśmy przyzwyczajeni - pozytywowej.

KATEGORIA TEATR

foto@ archiwum artystów

Jolanta Janiczak i Wiktor Rubin

Za brawurowe spektakle, które, odsłaniając mechanizmy konstruowania oficjalnych biografii, równie wiele mówią o historii, co o współczesności. Za język mieszający czasy, perspektywy i doświadczenia, jednocześnie demaskatorski i niezwykle intensywny.

Dramatopisarka i reżyser, para na scenie i w życiu. Janiczak, urodzona w 1982 r. w Nowym Targu, jest absolwentką psychologii krakowskiego UJ, dwie z jej sztuk trafiły do finału najbardziej prestiżowego konkursu dramatopisarskiego w Polsce: Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. Rubin urodził się w 1978 r. w Siedlcach, jest absolwentem socjologii UJ i reżyserii krakowskiej PWST, studiował również filozofię. Razem pracują od 2007 r. Janiczak zajmowała się adaptacją tekstu i/lub opracowaniem dramaturgicznym spektakli reżyserowanych przez Rubina, m.in.: "Drugiego zabicia psa" Marka Hłaski w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, "Cząstek elementarnych" Michela Houellebecqua i "Lalki" Bolesława Prusa we wrocławskim Polskim, "Orgii" Piera Paolo Pasoliniego w gdańskim Teatrze Wybrzeże i "James Bond: Świnie nie widzą gwiazd" w Teatrze im. Szaniawskiego w Wałbrzychu. Rubin reżyserował dramaty autorstwa Janiczak: "Joannę szaloną; Królową" i "Carycę Katarzynę" w Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach, "Ofelie" w Teatrze im. Horzycy w Toruniu, "Tak powiedział Michael J." w gdańskim Wybrzeżu oraz "Karła, Downa i inne żywioły" w Teatrze Nowym w Łodzi. Twórców interesują biografie, szczególnie biografie kobiet, które swoimi zachowaniami przekraczały ustalony porządek, oswojone konwencje i schematy myślowe. Tworzą z nich estetyczne i myślowe kolaże, w których to, co prawdziwe miesza się z tym, co domyślone, mnożą się perspektywy czasowe i postaci.

KREATOR KULTURY

Nagroda specjalna "Polityki"

Tomasz Stańko

Za wyjątkowy styl tworzenia, pracy i współdziałania w sztuce, umiejętność godzenia tradycji i awangardy. Za poszerzanie granic jazzu i zarazem poszerzanie jego publiczności. Za występowanie w roli pomostu pokoleniowego dla muzyków z różnych środowisk oraz promowanie polskich muzyków za granicą. Za swobodę, z jaką działa na całym świecie, za pokazywanie, że muzyka nie dzieli się na geograficzne odłamy - polski, europejski czy amerykański - tylko jest językiem w pełni uniwersalnym.