Artykuły

Nie może usiedzieć za pulpitem reżyserskim: wskakuje na sce­nę, biegnie, kładzie się na łóż­ko, chodzi w kółko, tak jakby fruwał kilka centymetrów nad ziemią — mówią o nim aktorzy.

Legenda teatru — Krystian Lupa, twór­ca głośnych przedstawień: Marzycie­le, Kalkwerk, Lunatycy — już po raz drugi reżyseruje w Warszawie. I po raz drugi w Teatrze Dramatycznym.

Dwa lata temu wystawiał tu Powrót Odysa Wyspiańskiego, teraz sięga po powieść swojego ulubionego autora — austriackiego pisarza Thomasa Bernharda.

„Brnąc przez tę książkę, doznaję na przemian zniechęcenia i wstrząsów” — pisał Krystian Lupa kilka miesięcy przed premierą na łamach miesięcznika „Teatr”. — „Kiedy przyszło mi do głowy — nagle i bez uprzedzenia — że moż­na byłoby się wziąć za Auslöschung Thomasa Bernharda, to zaraz następną emocją był strach, że mogę się do tej my­śli zapalić. No i zapaliłem się.”

Z twórczością skandalizującego pisa­rza austriackiego Thomasa Bernharda mierzy się od wielu lat. W Starym Te­atrze w Krakowie reżyserował Kalkwerk według powieści Thoma­sa Bernharda, w Teatrze Polskim we Wrocławiu — jego sztukę Immanuel Kant, a w Starym Teatrze w Krakowie Rodzeństwo.

Auslöschung, czyli Wymazywnie, — to ostatnia książka Bernharda, pisana w zaawansowanej fazie choroby autora.

Powieść składa się z dwóch części. Ak­cja pierwszej rozgrywa się w Rzymie. Franz Josef dowiaduje się o śmierci swo­ich rodziców. Pogrzeb odbędzie się w Au­strii, w jego rodzinnym miasteczku. Ma wracać do Austrii? Przecież uciekł stam­tąd w poszukiwaniu wolności?

— Wracać czy nie? To wewnętrzny kon­flikt między pragnieniem wyzwolenia się, a z drugiej strony pokusa powrotu do przestrzeni pierwotnej — dzieciństwa — gdzie dziś również możliwe jest odrodzenie — mówi Krystian Lupa. — Śmierć rodziców zmusza bohatera do podjęcia procesu oczyszczającego, procesu wymazywania. To przeżycie opanowuje go. Staje się ofiarą owego wymazywania…

Franza Josefa zagra w spektaklu Lupy Piotr Skiba. Wystąpią również: Agniesz­ka Roszkowska, Jadwiga Jankowska­-Ćieślak, Adam Ferency, Maja Komo­rowska, Jolanta Fraszyńska, Aleksandra Konieczna, Marek Walczewski, Walde­mar Barwiński, Sławomir Grzymkow­ski, Zygmunt Malanowicz, Małgorzata Niemirska, Andrzej Szeremta, Marcin Troński, Wojciech Wysocki. Autorem muzyki jest Jacek Ostaszewski. Przekład — Krystian Lupa, adaptacja, reżyseria i scenografia — Krystian Lupa. Premiera Wymazywania odbędzie się 10 i 11 marca w Teatrze Dramatycznym. Spek­takl podzielony został na dwie części, które pokazywane będą przez dwa wie­czory.

Thomas Bernhard (ur. 1931 r. — zm. 1989 r.) — austriacki pisarz, autor dra­matów, m.in. Komedianta, U celu, Immanuela Kanta, powieści m.in. Kalkwerk, krążył wokół tematu cier­pienia, samotności, śmierci.

Jego mroczne dramaty i powieści nie cieszyły się uznaniem w Austrii. Par­lament austriacki obradował nawet nad tym, czy sztuki Bernharda można w ogóle dopuścić na scenę. Wybitny au­striacki dramaturg nie zapomniał o tej zniewadze — w swoim testamencie za­kazał drukowania i wystawiania swo­ich utworów w rodzinnym kraju aż do 2059 roku. „Całe życie wnosiłem za­męt i zawsze irytowałem. Wszystko, co piszę i robię, jest wprowadzaniem za­mętu i irytowaniem” — pisał w swoich wspomnieniach.