Artykuły

Spuścizna literacka Pirandella obej­muje 246 nowel, 7 powieści, 45 sztuk teatralnych... Luigi Pirandello urodził się w roku 1867 w Girgenti jako syn bogatego dzierżawcy kopalń siarki. Studia kończy w Rzymie i w Bonn. Już w czasie studiów zaczyna pisać, jednak jego ataki na twórczość popularnego naówczas d'Annunzia zniechęcają do niego wydawców. Ożeniony nieszczęśli­wie z córką bogatego kupca, we włas­nym małżeństwie znajduje tematy twór­czości: zjawiska małomiasteczkowego życia z odstraszającą płycizną środo­wiska. W roku 1915 zostaje wystawiona pierwsza sztuka Pirandella, a już w latach dwudziestych jest on jednym z najmodniejszych autorów scenicznych: "Sześć postaci scenicznych w poszuki­waniu autora", "Tak jest, jak się pań­stwu zdaje", "Jaką mnie pragniesz...", "Rozkosz uczciwości", "Henryk IV". Utwory te stają się podstawą do teorii tzw. pirandellizmu w teatrze, oznacza­jącego względność ludzkich postaw, słów i działania. Bohaterowie Piran­della są różni w różnych momentach swego życia i inaczej widzi ich każdy, kto się z nimi styka.

"Kiedy ktoś żyje - mówił Piran­dello - żyje i nie widzi siebie. Więc dobrze, sprawcie, aby pozostawiony swym namiętnościom, ujrzał się podczas aktu życia, w postawionym przed nim zwierciadle: albo pozostaje zdumio­ny i przerażony własnym swym wido­kiem, albo mruży oczy, aby się nie widzieć, albo oburzony pluje w swój wizerunek, albo zirytowany wyciąga pięści, aby go zniszczyć; o ile płakał, nie może już płakać; o ile śmiał się, nie może już się śmiać. Słowem siłą ­rzeczy następuje klęska. Ta klęska, to mój teatr."

"Zagubieni wśród gry pozorów - pi­sał Mieczysław Brahmer - usiłujemy zerwać maski, by obnażyć skryte za nimi twarze, ale przekazanie prawdy o sobie, jak i poznanie drugiego czło­wieka okazuje się nieosiągalne. Na sku­tek chwilowego zbiegu okoliczności po­pełniamy czyny, które w istocie swej są nam obce, ale które mają o nas świadczyć i za które ponosić musimy odpowiedzialność. (...) W dramatach Pi­randella dostrzegać się zwykło przede wszystkim pomysłowy mechanizm inte­lektualnej igraszki, wysoką rangę tea­tralnego rzemiosła, maestrię dialogu. Przykładem tego jest najbardziej może "pirandellowska" ze sztuk włoskiego pisarza "Tak jest, jak się państwu zda­je" (1917). Nikt nie dociecze, po znisz­czeniu dokumentów w katastrofie, kim jest naprawdę pani Ponza, pierwszą żo­ną swego męża, jak chce jej matka, czy drugą, jak on utrzymuje, poślu­bioną po zgonie poprzedniej. Nikt nie rozwiąże zagadki, kto z tych dwojga, oskarżających się nawzajem, jest obłą­kanym, ta bowiem, o którą idzie, za­sklepia się w milczeniu, by nie burzyć "rzeczywistości" żadnego z nich. (...) W utworach, które pozostaną miarą jego artyzmu, umiał Pirandello przejmująco wyrazić niepokój i lęk tak wielu ludzi bliskich mu pokoleń, porażonych roz­szczepieniem własnego "ja" i stojących bezradnie wobec niedocieczonej istoty otaczającego świata. Był jednym z twór­ców sztuki, która nie usiłuje przynosić rozwiązań, ale otwiera pole wyobraźni, narzuca pytania, drażni i niepokoi."

W roku 1935 Luigi Pirandello, członek Akademii Królewskiej w Rzymie, zo­staje odznaczony nagrodą Nobla, a w roku 1936 umiera.

Premiera sztuki Pirandella odbyła się w Teatrze TV 26.VI.1967 r... w reżyserii Ireneusza Kanickiego. W rolach głów­nych wystąpili: Ryszarda Hanin i Ry­szard Hobot. Zacytujmy fragment re­cenzji z "Ekranu": "Kanickiemu nale­ży się uznanie za sposób prezentacji utworu. Przystosowując sztukę dla te­lewizji - starał się usunąć wszelką rodzajowość. Nie potraktował jej jako naturalistycznego dramatu mieszczań­skiego, zrezygnował z realistycznej de­koracji (I. Skoczeń) zastępując ją nie­mal poetycką impresją na temat miesz­czańskiego salonu. Pod tym malowidłem ustawił rząd krzeseł, na których zasia­dała rodzina Agazziego, prowadząca śledztwo w sprawie pani Ponzy. Już tylko ten zabieg scenograficzny nie­zwykle trafnie oddawał typową dla Pi­randella mieszaninę abstrakcji z życia codziennego."

Dyskusję po spektaklu prowadzi doc. Stefan Treugutt. Radzimy więc podążyć za tokiem jego rozumowania.