Artykuły

Jesteśmy uczestnikami znamiennych przemian takie w tej dzie­dzinie: wielki poeta, "czwarty wieszcz", który przez dziesięcio­lecia był najpierw zapomniany a potem - po odnalezieniu i wy­daniu jego ocalałych utworów - uważany za szczególnie trudnego i w dużym stopniu niezrozumiałego, dziś okazuje się nie tylko "czytelny", ale po prostu bliski współczesnej wrażliwości odbior­czej. Przyjęcie, z jakim "Pierścień wielkiej damy" spotkał się na wrocławskiej premierze, stanowiło tryumf zarówno samego Nor­wida, jak i teatru, który spróbował te właśnie przemiany sprawdzić.

Rozszyfrowywanie "Pierścienia wielkiej damy" jako utworu z "klu­czem" pozwalającym domyślać się, że biedny Mak-Yks to sce­niczny odpowiednik samego autora a wyniosła Hrabina Maria Harrys jest wzorowana na wielbionej przezeń Marii Kalergis, to zajęcie na pewno interesujące i oparte na domyśle niewątpliwie trafnym, ale ma ono dziś charakter tylko ciekawostki i oczy­wiście ułatwienia przy badaniu genezy tego dramatu. Bardziej istotny jest fakt, że choć "rzecz dzieje się w dziewiętnastym wieku w willi Harrys i jej pobliżu", widzowie odczuwają ją nie jako tylko romantyczny obrazek z przeszłości, lecz jako współ­cześnie pasjonujący dramat psychologiczny.

Zawarty w nim konflikt ma wprawdzie źródła przede wszyst­kim historyczne (różnice społeczne między zubożałym krewnia­kiem luksusowej arystokratki a nią samą i wynikające z nich dyskryminacje obyczajowe), ale finezyjność dialogu wyrażającego skomplikowaną rozgrywkę psychologiczną w czworokącie Hrabina Harrys - Graf Szeliga - Magdalena Tomir i Mak-Yks wyposaża go w walor żywo angażującej widza świeżości. Nic więc dziw­nego, że do oswojonej już z awangardową poezją i nowatorskim dramatem współczesnym publiczności dialog ten trafia bez trudu.

Poważna jest w tym zasługa aktorów, którzy prowadzeni bardzo świadomymi i trafnymi sugestiami reżyserki, Marii Straszewskiej, operują tekstem Norwida doskonale. Widać to szczególnie w akcie drugim, w którym na scenie zaczyna się słowna nie tyle może batalia, ile zawoalowana spokojem serdecznej na pozór rozmowy dyplomatyczna gra między Hrabiną (Irena Remiszewska) a jej powiernicą, Magdaleną Tomir (Antonina Girycz) o Szeligę.

W oczach widowni wygrywa Antonina Girycz - nie tylko dla­tego, że sam Norwid każe zwyciężyć kreowanej przez nią postaci, ale dlatego, że artystka, której prace już kilkakrotnie mieliśmy okazję nagradzać zasłużonymi pochwałami, tym razem odsłania zupełnie nowe strony swego - jak się okazuje - wielostronnego właśnie talentu.

Poziom aktorstwa w tym przedstawieniu jest w ogóle wysoki. Określenie to odnosi się zarówno do wymienionej już wykonawczyni roli Hrabiny Harrys, Ireny Remiszewskiej, jak i do popu­larnej seniorki naszej sceny Ireny Netto (Salome); do Stanisława Michalika (Graf Szeliga) i do Andrzeja Wykrętowicza (Komisarz Policji).

Szczególne zaś uznanie i sympatię widowni zyskuje nowy aktor wrocławskich teatrów Romuald Michalewski, który w najtrudniej­szej chyba roli Mak-Yksa z wdziękiem, umiarem i swobodą wy­korzystuje swoje sprzyjające warunki zewnętrzne, z autentyczną kulturą słowa interpretuje poetycki tekst Norwida i pozwala spo­dziewać się po sobie dalszych ciekawych osiągnięć aktorskich.

Tadeusz Skorulski tworzy pełnokrwistą postać komicznego Sę­dziego Durejki, Halina Buyno - idąc nieco dalej w kierunku komediowej charakterystyczności - wyraziście rysuje sylwetkę Sędziny, Jerzy Fornal zdobywa poklask w potraktowanej jeszcze bardziej komediowo roli Majstra Ogni Sztucznych, Krystyna Mi­kołajewska i Halina Piechowska ofiarnie statystują w spektaklu jako Panienki z Pensji, a Kazimierz Herba i Janusz Ostrowski - jako Słudzy.

Najmniej dobrego można powiedzieć o scenografii. Na szczęście nie odgrywa ona zbyt wielkiej roli w przedstawieniu, w którym zwycięża przede wszystkim Norwid, prawdziwie zbliżony do współ­czesnego widza przez sprawną reżyserię i rzetelną robotę aktor­ską.