Gdańsk. Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia od jutra
Warsztaty kuchni koszernej, prezentacje żydowskiej tradycji, poszukiwanie śladów gdańskich Żydów, premiera spektaklu "Tuwim or not Tuwim" - to tylko niektóre atrakcje z programu Festiwalu Kultury Żydowskiej Zbliżenia, który odbędzie się we Wrzeszczu już 4-6 października.
Przez wiele lat, kiedy mówiło się o historii Gdańska, o dziejach tego miasta sprzed drugiej wojny światowej, stanowiącej w jego historii niespotykaną w innych miastach cezurę, po której nic nie było już takie, jak wcześniej, pomijało się wiele tematów: niewygodnych, nie pasujących, niechcianych. Najważniejszym byli oczywiście Niemcy i niemieckie aspekty historii Gdańska, ale tematem jeszcze bardziej zamiatanym pod dywan, byli gdańscy Żydzi.
Byli niewygodni podwójnie, bo przecież byli nie tylko Żydami, ale i - w większości - Niemcami, nie można było wobec nich zastosować tych coraz popularniejszych narracji, wpisujących - całkiem słusznie zresztą - Żydów ze wschodniej Polski, w skład polskiej społeczności, często będących tej społeczności ważnymi, znaczącymi elementami. W przypadku niemieckich Żydów z Gdańska nie było takiej możliwości. Dlatego, skazani najpierw przez Niemców na fizyczną zagładę: na barkach zatopionych na Zatoce Gdańskiej albo w obozach śmierci, potem skazani zostali na kompletnie nieistnienie w świadomości dzisiejszych mieszkańców miasta. Bo, choćby, kto wie, gdzie w Gdańsku funkcjonowało getto, a wręcz - dwa getta? Te miejsca nie doczekały się dziś nawet jakiejś skromnej tablicy pamiątkowej.
Na szczęście coraz więcej się zmienia w tej kwestii, coraz więcej mówi się dziś o gdańskich Żydach, ich tradycji i dziedzictwie. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą przedsięwzięć gdańskiej gminy żydowskiej, która - działając w przywróconej do dawnej funkcji wrzeszczańskiej synagodze - zaczyna coraz aktywniejsze działania na rzecz pamięci o Żydach z tego miasta. Dzieje się tak za sprawą kolejnych przedsięwzięć niestrudzonego kronikarza dziejów gdańskiej gminy, Mieczysława Abramowicza.
Dziś czas na kolejną akcję, za sprawą której ożyje pamięć po gdańskich Żydach - to Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia, który odbędzie się w dniach 4-6 października, właśnie we wrzeszczańskiej synagodze (Gdańsk, ul. Partyzantów 7). Jego pomysłodawcą jest Marek Brand, na co dzień znany przede wszystkim ze swych działań na polu alternatywnego teatru.
- Ideą tego festiwalu - wyjaśnia Brand - jest zbliżanie ludzi poprzez kulturę, sztukę i tradycję. Gdańsk był tyglem wielokulturowym, mieszały się tu różne kultury, które oddziaływały na siebie, czerpały z siebie. Myślę, że czas o tym przypomnieć. Jedną z ważniejszych pozycji w programie festiwalu jest premiera filmu "W cieniu wielkiej synagogi", który przypomina o przedwojennej historii społeczności gdańskich Żydów. Myślę, że to cenna lekcja historii. Poza tym, chciałbym, żeby współcześni mieszkańcy naszego regionu mieli możliwość zrozumienia obyczajów i tradycji kultury żydowskiej. To moim zdaniem pozwoli na przełamanie istniejących stereotypów. Nie przypadkowo wybraliśmy nazwę "Zbliżenia": chcemy przybliżać tradycję i kulturę innych mniejszości, które są mało znane, pomijane i marginalizowane. Mamy w planach, aby przyszłe edycje były spotkaniami z różnymi kulturami i tradycjami.
W programie imprezy znalazł się przede wszystkim spory zestaw prezentacji, pokazów, wykładów, za sprawą których będzie się można dowiedzieć o wielu mało znanych faktach z historii gdańskiej gminy, poznać wiele żydowskich zwyczajów i tradycji.
Nie zabraknie także wydarzeń o charakterze bardziej artystycznym niż edukacyjnym. Dwa najważniejsze to premiery: filmu i spektaklu. "W cieniu wielkiej synagogi" to dokument Andrzeja Dudzińskiego, opowiadający o życiu codziennym w przedwojennej gminie żydowskiej, oparty na opowieściach Mieczysława Abramowicza.
"Tuwim or not Tuwim" to z kolei spektakl zbudowany z tekstów polskich pisarzy i poetów żydowskiego pochodzenia. Jego reżyserem jest sam pomysłodawca festiwalu, a na scenie zobaczyć będzie można aktorów związanych z teatrami: Zielony Wiatrak i Miniatura.
Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia, piątek-niedziela, 4-6 października, Nowa Synagoga, Gdańsk, ul. Partyzantów 7, Teatr Miniatura, Gdańsk, ul. Grunwaldzka 16. Wstęp wolny
