Artykuły

Związek Artystów Scen Polskich zabrał głos w sprawie zwolnień aktorów w teatrach. Przypomnijmy, pod koniec czerwca doszło do wypowiedzenia umów sześciu artystom w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie, co odbiło się szerokim echem w środowisku.

Przedstawiciele ZASP zwracają uwagę, że dyrektorzy polskich teatrów coraz częściej łamią dobry obyczaj i nie informują aktorów odpowiednio wcześniej o planowanych zwolnieniach. W ten sposób kurczowo trzymają się jedynie zasad kodeksu pracy.

- Wystarczy rozwiązać im umowy z trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Od lat dążymy do tego, aby uczłowieczyć relacje między dyrektorami a aktorami - mówi zaniepokojony taką sytuacją Olgierd Łukaszewicz, aktor i prezes ZASP.

Jan Klata - dyrektor krakowskiej sceny - rozwiązał umowę z szóstką aktorów pod koniec czerwca, czyli z końcem sezonu artystycznego w teatrze. Jedna ze zwolnionych aktorek - Magda Grąziowska - mówiła, że czas, w którym otrzymała wypowiedzenie, jest dla niej nie do zaakceptowania, ponieważ z pewnością nie zdoła znaleźć nowej pracy w teatrze do końca roku. Dyrektor Klata podkreślał natomiast, że jego zdaniem wszystko odbyło się zgodnie z prawem. Rozwiązał umowy z aktorami, bo nie mógł zapewnić im ról w kolejnych, nowych spektaklach Starego Teatru.

Maciej Pacuła, dyrektor programowy zarządu ZASP stoi na stanowisku, iż konieczna jest ochrona praw pracowniczych aktorów.

Zwraca uwagę, że kontrakty dyrektorskie nie precyzują zasad zatrudniania oraz rozwiązywania stosunku pracy z aktorami.

Podobnego zdania jest Olgierd Łukaszewicz: - Dlatego wielu dyrektorów teatrów, zwalniając aktorów, myśli wyłącznie o realizacji własnej artystycznej wizji. Wręczenie wypowiedzeń pod koniec czerwca stawia artystów w trudnej sytuacji materialnej. Wielu z nich ma trudności ze znalezieniem nowego miejsca pracy.

Jak dodaje prezes ZASP, wystarczyłoby pielęgnowanie dobrego obyczaju, czyli informowania aktorów wcześniej o planowanym zwolnieniach. - Przestrzegają tego jednak nieliczni, stąd zauważalny brak równowagi między aktorami i dyrektorami. To znak naszych czasów. Zygmunt Hubner nigdy nie dopuściłby do podobnej sytuacji. On zawsze liczył się ze swoimi aktorami, interesowało go, w jakiej znajdują się sytuacji - komentuje Łukaszewicz.

Prawnicy poproszeni przez nas o opinię w tej sprawie twierdzą jednak, że ocena tej sytuacji może być różna.

- Jeżeli przyjmiemy wyłącznie płaszczyznę prawną, wówczas musimy spojrzeć na aktorów jak na zwykłych pracowników, o których mowa w Kodeksie pracy, z uwzględnieniem ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej - mówi dr Michał Krok, radca prawny. - W tej sytuacji przepisy dopuszczają możliwość wypowiedzenia umów o pracę, ale pracodawca w uzasadnieniu wypowiedzenia winien wskazać rzeczywistą i konkretną przyczynę takiego wypowiedzenia. A każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy zawartej na czas nieokreślony może poddać ją ocenie właściwego sądu. Pojęcie sezonu artystycznego nie będzie miało wówczas znaczenia dla określenia końcowej daty obowiązywania umowy o pracę - dodaje dr Krok.

Mecenas Rafał Kopeć zwraca natomiast uwagę, że problem może przedstawiać się inaczej, jeżeli rozpatrzymy sprawę z punktu widzenia pozaprawnego. - Jeżeli przyjmiemy, że aktorstwo jest zawodem uzasadniającym wprowadzenie szczególnych warunków wypowiadania umów o pracę, to ocena zwolnienia pracowników teatru nabiera innego kształtu - podkreśla. Trzeba by wpisać do Prawa pracy, iż aktorstwo jest zawodem wymagającym szczególnego traktowania.

Wiele teatrów w Polsce uregulowało problem zwolnień. Należy do nich m.in. Teatr Narodowy w Warszawie. W jego regulaminie zapisano, że aktorów należy informować o zwolnieniach do końca marca.

Jednym z celów ZASP, jak mówi Łukaszewicz, jest wprowadzenie we wszystkich teatrach w Polsce uregulowań, które wprowadzą w życie konieczność informowania aktorów odpowiednio wcześniej o woli rozstania z teatrem. Dla przykładu w Niemczech artyści poznają taką decyzję dyrekcji już w październiku, a więc prawie z rocznym wyprzedzeniem.