Artykuły

Jubileuszowy, pięćdziesiąty se­zon w warszawskiej Lalce zainau­gurował spektakl Zygmunta Smandzika "Orfeusz". Jest to trzeci po "Ptaku" i "Szufladce" (1977) autor­ski projekt plastyczny. Trudno jed­noznacznie określić jego przyna­leżność gatunkową, ma bowiem - poza oczywistą teatralnością - wie­le z ducha opery i baletu.

Teatr Smandzika należy do bar­dzo szczerych, osobistych, długo "wylęgających się" form artystycz­nej wypowiedzi. Ten lalkarz, malarz, reżyser i scenograf w jednej osobie w "Orfeuszu" - przedstawie­niu, gdzie nie pada ani jedno słowo - osiąga dwa zasadnicze cele. Wprowadza widza w labirynt wła­snych wspomnień i wyobrażeń, które w dzieciństwie ukształtowały jego obraz świata, a ponadto otwie­ra furtkę do własnych marzeń. Furt­kę, do której wielu z nas dawno zgubiło klucz.

Oto na scenie, gdzie widać tylko błękitny horyzont i krąg piasku, po­jawia się chłopiec jakby wycięty ze starej fotografii. Wyjmuje z walizki skarby: drewnianą fujarkę, muszlę, pakiet listów, papierowy kalejdo­skop i czapkę z papieru, którą pusz­cza jak okręcik na morze wspo­mnień. Okręcik płynie przez pejzaże radosne jak święta Bożego Narodze­nia i ponure jak przedsionek czyśćca. Zaludniają je twory wyobraźni autora - jutowe, workowate koszule, które żyją własnym życiem, drapież­ne ptakopotwory w maskach z commedia dell`arte, które do walki z papierową łódką wodują pancerny statek, czaszki na całunach, tańczące swój ponury dance macabre. Są też hołdy wobec inspirujących go arty­stów: świecące sztandary jak z pra­cowni Hasiora, grupa małych mobi­li, geometryczne ludziki rodem z ob­razów Makowskiego i chudy Don Kichot na koniu - brat płonącej żyra­fy Salvatora Dali. W sumie - fascynu­jący, gęsty świat ruchu, barwy i mu­zyki.

A łódeczka płynie... I nie są to wody Lety, rzeki zapomnienia, lecz żywy nurt ludzkiej pamięci.