Artykuły

"Śmierć komiwojażera" w reż. Iwo Vedrala w Teatrze Dramatycznym w Białymstoku. Pisze Anna Dycha w portalu bialystokonline.pl

Widzowie usadzeni na scenie, ogromny napis "Sale" oznaczający wyprzedaż wszystkiego, co pozytywne i klasyka skonfrontowana z ożywczą wizją reżysera. W Teatrze Dramatycznym idzie nowe - spektakl "Śmierć komiwojażera" jest tego najlepszym przykładem.

Jak przedstawić historię amerykańskiego komiwojażera napisaną przez Arthura Millera w latach 40., by porwała współczesnego widza? Reżyserowi Iwo Vedralowi ta sztuka się udała. Zdecydował się przenieść klasykę w polską rzeczywistość, a przy tym zrobił to w atrakcyjnej formie.

Rodzina to jest siła

Willy'emu Lomanowi (Krzysztof Ławniczak) w życiu nie wyszło. Haruje od lat, ale kariery nie zrobił. Wyczerpany, zgarbiony, przytłoczony. Radością nie napawa też życie rodzinne. Robiąca wyrzuty żona (Danuta Bach): "Dlaczego nie możesz pracować na miejscu? Masz 67 lat." Leżący na wersalce w dresach synowie Happy (Piotr Półtorak) i Biff (Dominik Nowak) sączą piwko za piwkiem, gadają o głupotach, by wreszcie się pokłócić. Choć trzydziestka na karku, w pracy nie mogą się na dłużej zaczepić ("karierę zrobi człowiek, którego lubią"). Witajcie w Polsce! Miller podkładał bombę pod nonsensy kapitalizmu, Vedral celuje w rodzinę.

Za cel bierze sobie też sukces, a raczej sposoby jego osiągnięcia. Howard, szef Willy'ego (znakomity Rafał Olszewski) w manipulowaniu ludźmi doszedł do perfekcji. Ogniste przemówienie (echa Amwaya i dyktatorska poza Hitlera) to najmocniejszy moment spektaklu. "Masz bogatą osobowość, masz unikatową osobowość, jestem entuzjastyczny, kocham siebie!" - Howard spełnia się w korporacji. Tym, którym się nie udało, już dziękujemy. A przecież "człowiek nie jest pomarańczą, którą zjesz, a skórkę wyrzucisz"...

Wyprzedaż blisko nas

Jest inaczej, niż zwykle. Do teatru wchodzimy wąskim korytarzem, prowadzącym na scenę. "Być bliżej ludzi" - to zadanie niewątpliwie się Vedralowi udało. Druga grupa zajmuje miejsca na balkonie, odbiór ułatwia podwieszony ekran. Nietypową sceniczną przestrzeń (scenografia Tomasza Brzezińskiego), na pół boisko, na pół parkiet z kilkoma telewizorami, wyznaczają cztery mikrofony (aktorzy nie tylko do nich pokrzykują, ale też często je potrącają). Poza tym zdezelowana wersalka, wysłużone fotele, kupione na wyprzedażach kostiumy - podobnie jak w przypadku bohaterów - ich najlepszy czas dawno minął.

Udanym realizacyjnym zabiegiem jest film - kpina reżysera z popularnych paradokumentów. Program "Sekrety" w TV Prawda odsłania życie białostockiej rodziny (absurdalny finał). Telenowela, teatr - ich zderzenie uwypukla dramat rodziny Lomanów.

Ważną rolę pełni też muzyka Dawida Dąbrowskiego - czasem niepokojąca, czasem hipnotyczna. Kulminacyjny moment to szaleńczy taniec do "It's a sin" Pet Shop Boys - dramatyczna reakcja na stratę pracy przez Willy'ego.

Czy to jeszcze Miller, czy już Vedral?

Choć oglądamy problemy polskiej rodziny, sztuka nie traci uniwersalnego charakteru. Reżyser wyjął bowiem z amerykańskiego oryginału to, co najważniejsze. Ludzki upadek, brak perspektyw i marzenia, które umierają. W błyskotliwy, odważny sposób Iwo Vedral mówi to, co chciał przecież powiedzieć Arthur Miller. I jest w tym nie tylko przekonujący, ale i odkrywczy, a nawet inspirujący.

Najbliższe spektakle 17 i 18 maja. Repertuar Teatru Dramatycznego