Makiawelizm miłosny
Każdemu, kto się gorszy "Białym małżeństwem" Różewicza, narzekając, że "ci nowocześni autorzy tak strasznie świńtuszą", radzę udać się dyskretnie do Teatru Kameralnego na "Mandragorę", komedię Niccola Machiavellego, tego samego renesansowego pisarza politycznego, od którego nazwiska powstało pojęcie "makiawelizmu" i z którym łączy się potocznie hasło "cel uświęca środki". Przekona się bowiem, że dawniej, 450 i więcej lat temu, było "jeszcze gorzej", że od tego, co wówczas wypisywano, "aż uszy więdną", a że przy tym można się dobrze zabawić, to już inna sprawa; wobec równie zgorszonego otoczenia nikt nie musi się przyznawać, iż tę "rozkosznie nieprzyzwoitą komedię" (jak ją określa w swych "Dziejach dramatu" Allardyce Nicolle) oglądał z przyjemnością.
Sens "Mandragory" najzwięźlej wykłada pierwsza z czterech kancon, którymi rzecz zręcznie ozdobił Andrzej Waligórski. Ostatnia jej strofa brzmi:
"Ta sztuczka niefrasobliwa
Nauczy was w skrócie tego,
Jak się dziewuchy podrywa
Metodą Machiavellego.
Finał jej jurny i słodki
Potwierdzi hasło krzepiące,
Że cel uświęca środki -
Nawet podniecające!."
I tu powiedzmy od razu, że kancony Waligorskiego stanowią chyba jeszcze smaczniejszy owoc jego współpracy z Teatrem Polskim niż zabawne piosenki, które napisał do "Księżniczki Turandot". A w dodatku są bardzo pięknie, nie tylko z młodzieńczym wdziękiem, ale ze sceniczną swobodą i muzyczną kulturą śpiewane przez bliźniaczą parę: Małgorzatę i Jacka Samborskich. Oby każdy debiut (jeśli to debiut) był równie udamy!
Inscenizacja Grzegorza Mrówczyńskiego wyraźnie osadza "Mandragorę" w atmosferze "Dekamerona" Boccacia. Służy temu silne zaakcentowanie udziału mnicha w całej intrydze, zlokalizowanie wszystkiego w pobliżu klasztoru, ujęcie całości obrazu w dźwiękowe ramy kościelnych dzwonków i muzyki organowej (autorem celnie dobranej muzyki zarówno czysto instnuimentailnej, jak i tej, która stawowi melodie kancon Waligórskiego, jest Bogusław Klimsa), co tylko zwiększa pikanterię nakreślonych przez Machiavellego sytuacji. Jednym z momentów charakteryzujących ten kierunek zamysłu reżyserskiego jest szczególnie wymowny epizod brata Tymoteusza z Kobietą. Aktorska interpretacja roli owej Kobiety przez Irenę Remiszewską przydaye mu niedwuznacznego erotyzmu. Potwierdzeniem tego kierunku reżyserii jest też
odzianie Prologusa (Eliasz Kuziemski) w szaty mnicha.
A aktorzy-wykonawcy ról głównych? Tu prym wiedzie dwóch Andrzejów: Andrzej Polkowski jako messer Nicia ("który chociaż doktor praw, jest najtępszym człowiekiem we Florencji"), bez jakichkolwiek zahamowań wyolbrzymiając świętą naiwność oszukiwanego męża, i Andrzej Mrozek ze stoickim spokojem obnażając ukrytą pod duchowną sukienką zachłanność i przebiegłość wyszydzanych przez Machiavellego mnichów.
Bogdan Koca, jako gorączkowo nastający na cnotę młodej żony messera Nici amant Kallimach, interpretuje swoją rolę początkowo zbyt twardo i dopiero później, stopniowo, zyskuje nie tylko uczucie "ofiary tych zapędów, ale i sympatię widowni. Żadnych miast wątpliwości nie budzi dowcipne i błyskotliwe ujęcie postaci jego sojusznika w miłosnych zabiegach, właściwego aranżera całej intrygi, Liguria, przez Andrzeja Wilka. Ten trzeci z wybijających się w spektaklu Andrzejów (nie licząc Waligórskiego) od początku ma po swej stronie wszystkich widzów.
Ewa Lejczakówna jako Lukrecja doskonałe ukazuje różnicę między żoną Nicii przed nocą spędzoną z narzuconym jej kochankiem a tą samą panią "post factum". Piotr Kurowski w roli Sila dobrze kontynuuje tradycję scenicznych służących-powierników, a Iga Mayr zyskuje uznanie widowni trafną interpretacją roli Sostraty, matki Lukrecji.
Istotny walor widowiska stanowią idealnie "skrojone" stylistycznie i zestawione kolorystycznie kostiumy oraz sugestywne zabudowanie sceny architekturą jakby naprawdę przenoszącą nas do renesansowej Florencji - dzieło Mariusza Chwedczuka.
Kto się więc chce dobrze zabawić, niech zażyje "Mandragory".
