Artykuły

Jedna z najinteligentniejszych książek dla dzieci, "Kubuś Puchatek" A.A. Milne'a, zaczyna ostatnio robić karierę jako produkt kultury masowej. Filmowa wersja (Disney) nakręciła koniunkturę; za kreskówkami poszły rozliczne gadżety: zabawki, gry, książeczki z obrazkami (tj. obrazki w twardych okładkach z minimum tekstu); sama powieść zeszła na plan dalszy. W serialu nikt się już nią nie przejmuje: są w nim nowe, dopisane historyjki... A z drugiej strony Kubuś stał się bohaterem rozpraw z pogranicza filozofii, które w formie modnych, życiowych poradników (w rodzaju "Tao Kubusia Puchatka"), zalały rynek księgarski.

Piszę o tym wszystkim przy okazji premiery w Pleciudze, aby podkreślić, iż Kubuś Puchatek i jego przyjaciele bardziej są dziś chyba znani, zwłaszcza dzieciom, jako postaci z telewizji, krewni Myszki Miki i Królika Bugsa; dorośli zaś uczynili z nich przedmiot analiz dość odległych od intencji autora powieści.

Czyżby nie było już więc powrotu do Puchatkowego świata, tak mocno w naszej kulturze związanego z klasycznym tłumaczeniem Ireny Tuwim? Pojawiające się ostatnio wznowienia książki niosą nadzieję, iż wciąż ona bawi i wzrusza. Ale ten proces kulturowej alienacji (niech mi Kubuś wybaczy ów termin, jeszcze gorszy od słowa "prowianty") słynnej powieści Milne'a trudno powstrzymać.

Spektakl przygotowany przez Arkadiusza Klucznika próbuje tego w jakiejś mierze. Jest wierny książce, stawia na dialog (jej smak w dialogach właśnie), a nie stylistykę komiksu, usiłuje ocalić specyficzny humor i mądrość skromnych wszak fabularnie historii. Niestety, brak mu wyrazistej koncepcji scenicznej.

Przedstawienie stara się być co prawda nowoczesne w formie: teatr lalek zastąpiły kukły animowane przez aktorów w tzw. żywym planie, role są wymienne, a całość inscenizacji ramy ma na tyle otwarte, by można było mówić o "zabawie w Puchatka" raczej niż o tradycyjnej narracji. Problem w tym jednak, że formuła zabawy nie wystarcza, jeśli tak mało w niej elementów tej zabawy, czyli teatru właśnie. Tego, co nieść mogłaby gra z konwencją jedynego w swym rodzaju teatru, jaki rodzi się podczas dziecięcej zabawy pluszowymi maskotkami. Lekkości, swobody w budowaniu scen nie ułatwiają też same kukły (czasem wzorowane na klasycznych ilustracjach Sheparda, jak np. Kłapouchy, a czasem odbiegające od tego wzoru, jak Prosiaczek, tłusta, spora świnka, którą trudno oddać lęki maleńkiego Prosiaczka z książki). Widać to zwłaszcza w scenach zbiorowych, gdy duże, niełatwe w animacji zwierzątka zdają się aktorom przeszkadzać i tłoczą się na małej przestrzeni.

Także kostiumy aktorów, zimnozielone, podobne - m.in. przez chustki na głowie - do stroju chirurgów, trochę rażą. Ich kolor to chyba nawiązanie do koncepcji ożywionego Stumilowego Lasu, którym są aktorzy w początkowej scenie spektaklu, ale koncepcja ta nie znajduje swojej kontynuacji i zakłóca nieco ciepły na ogół klimat tego spektaklu-zabawy.

Cokolwiek by jednak rzec, dodać trzeba, iż powyższe słowa krytyki to efekt wysokich oczekiwań wynikłych z wartości książki, którą każdy jej entuzjasta traktować zwykł bardzo prywatnie. Bo spektakl ten to w gruncie rzeczy przyzwoicie zrealizowana, prosta, delikatna w tonie oraz bezpretensjonalna inscenizacja. Toteż zabawne, pełne dowcipu (acz językowy żart blednie na scenie) przygody pluszowych zwierzątek ilustrowane ładną, pastelową, choć trochę może pozbawioną wyrazu muzyką Turnaua, z paroma próbami pełniejszych ról (Puchatek - P. Żychowski, Kłapouchy - M. Kucharski, Sowa - H. Mielcarek) mogą być sympatyczną rozrywką dla widzów w każdym wieku. A do książki zawsze można wrócić w rodzinnych lekturach. Choćby po to, żeby dzieciom, uwielbiającym Tygryska, którego w tym spektaklu brak, wyjaśnić, że zjawia się on dopiero w drugiej części cyklu, w "Chatce Puchatka".