Artykuły

24 października, wchodzi na scenę Teatru im. Jaracza "Król Edyp" Sofoklesa. Dziś jeszcze przedstawienie to jest wielką niewiadomą, ale już nazwiska na liście realizatorów każą się spodziewać, że będzie ono odbiegać od utrwalonego stereotypu, w jakim obracają się łódzkie teatry. Autorem muzyki jest Andrzej Zarycki, wokalizy nagra Ewa Demarczyk, scenografię opracowuje Daniel Mróz, choreografię Conrad Drzewiecki. I wreszcie reżyser - Helmut Kajzar, z generacji, do której zalicza się również Macieja Prusa (będzie reżyserował "Mniszki" Maneta w Teatrze Powszechnym), Grzegorzewskiego, Kordzińskiego, Cywińską i innych, a którą "Teatr" określił rok temu jako generację "młodych, zdolnych". Kajzar startował w studenckim "Teatrze 38", gdzie zresztą inscenizował już "Edypa", ukończył reżyserię i przeszedł przez kilka scen zawodowych.

HELMUT KAJZAR: Chcę teraz na serio rozmawiać z widownią. Tamto też było serio, ale po pewnym okresie teatru groteski, absurdu, który przyznawał się, że niczego nie może ludziom powiedzieć, szydził, bądź mówił ironicznie, trzeba określić się wobec bezwzględnych wartości ludzkich, odsłonić się, mówić pełnym głosem całą prawdę.

J. KATARASIŃSKI: "Król Edyp", w tym co nam o nim przekazuje tradycja, mówi prawdy potworne - że człowiek jest niczym wobec woli bogów.

HK: Nie. "Król Edyp" mówi, że człowiek jest wielki w dochodzeniu prawdy o sobie i o innych. To rodzaj baśni, przypowieści o tym, jak człowiek poznaje siebie samego i jak w tym dochodzeniu do prawdy skazany jest na konflikt z własnym egoizmem i z otoczeniem. Edyp w rezultacie sam decyduje o sobie, sam na przekór bogom wymierza sobie ludzką sprawiedliwość.

JK: To interpretacja dość przekorna...

HK: Nie, to nie jest interpretacja, w tym znaczeniu, jakim był np. stosunek Freuda do mitu o Edypie. To według mnie coś innego. Mając do dyspozycji jeden z najstarszych tekstów kultury europejskiej, chcę aby aktorzy doświadczyli na sobie na ile nasza świadomość różni sie od świadomości współczesnych Sofoklesowi. Tekst ten uczy nas pokory wobec ludzkości, jest zarazem wielką pochwałą człowieka.

JK: Przerwę panu to reżyserskie wyznanie wiary, spytam o formę spektaklu.

HK: Nie będzie to z całą pewnością przedstawienie rekonstruujące teatr antyczny. Ważna jest przecież nie archeologiczna dosłowność, lecz wierność wobec struktury dzieła. A w niej, w ciągu tysięcy lat nastąpiły przesunięcia. W dawnym teatrze greckim chór tańczył na orchestrze. We współczesnym teatrze, w miejscu. w którym kiedyś była orchestra, mieści się widownia. To jest najistotniejsze, najbardziej znaczące przesunięcie składników tragedii. Opracowując tekst, cześć wypowiedzi chóru oddałem postaciom tragedii. Oni też, jak dawniej chór, będą tańczyć, będą motorem nadającym rytm przedstawieniu.

JK: Stąd m.in. Conrad Drzewiecki?

HK:Tak. On zajmuje sie tańcem, ruchem scenicznym.

JK: A Daniel Mróz? Znamy go jako rysownika - poetę, surrealistę. Jego styl nie kojarzy mi się z powaga "Króla Edypa"...

HK: Mróz jako scenograf jest kimś innym. Pozostaje poetą, ale jednocześnie jest świetnym kolorystą, ma poza tym kapitalne wyczucie przestrzeni scenicznej.

JK: I wreszcie kwestia jedna z ważniejszych - wykonawcy.

HK: Ach, od tego powinniśmy zacząć. Nie zdecydowałbym się na pracę nad przedstawieniem, gdybym w Teatrze Jaracza nie znalazł aktorów serio, mających nie tylko odpowiednią sprawność, ale i etykę. Do Ryszarda Żuromskiego, który zagra Edypa, przekonałem się oglądając opracowany przez niego monodram o Che Guevarze i role Heliogabala w "Irydionie", a Alina Kulikówna - Jokasta, Józef Zbiróg - Kreon, Mirosława Marcheluk - Terezjasz, Danuta Kłopocka, Alicja Cichecka, Dymitr Hołówko? Doprawdy, jeśli spektakl nie będzie taki, jakim chcę go widzieć, będzie to tylko moja wina.

JK: Czekamy wobec tego z niecierpliwością. Chcielibyśmy sprawdzić to wszystko, o czym pan mówił.