Smugi na przeszłości papugi
Dorośli są chytrzy. Gdy nie chcą mówić o bliźnich bezpośrednio, wzywają na pomoc zwierzęta. Podszywają się pod czworonogi, wszystko co upierzone. Uciekają się do porównań. Chodzi jak kaczka... Ma rybie oczy... To dopiero kogut... Nic dziwnego, że pisarze chętnie korzystają z tej okrężnej drogi w odkrywaniu człowieka, zwłaszcza jego niecnych stron. Już starożytni w tym się lubowali, żeby wspomnieć Ezopa. Francja miała La Fontaine'a, my - biskupa Krasickiego. Ta linia genealogiczna wije się nieprzerwanie przez wieki, wydłuża w nasz czas. Niech żyje wszystko co łazi, fruwa i pełza, owady i gady, użyczając swojej skóry homo sapiens.
Wprawdzie Benedykt Hertz (1872-1952) za pośrednictwem przekładu "Osła i relikwii" La Fontaine'a ostrzegał, że czas się zmienia i dziś już trzeba innych bajek. Sam napisał jednak "Czupurka", który jest żywotny i teraz. Przekonuje o tym inscenizacja Adama Hanuszkiewicza anno 1992. Przygotował ją specjalnie na lato, ze swym młodym zespołem Teatru Nowego. W niezwykłej scenerii Teatru na Wyspie w Łazienkach.
Nic dziwnego, że w plenerze do głosu dochodzą czasem nieprzewidziani bohaterzy, których Hanuszkiewicz nie uwzględnił w swej reżyserii. A to paw zakrzyczy ostrym tenorem, to znów łabędź zatrzepocze skrzydłami, albo wiatr poruszy liście. Aktorzy nie mają za złe tych improwizacji. Dodają tylko uroku.
A w kameralnym amfiteatrze - pełna radość. Nie wiadomo kto się bardziej cieszy, dzieci czy dorośli, bo to właśnie taka bajka usceniczniona, która pociąga, bez względu na wiek. "Czupurek" nosi podtytuł "Renesans podwórka". Akcja toczy się wartko, obfituje w zabawne sytuacje. Aktorzy ze znawstwem, wdziękiem i, co najważniejsze, poczuciem humoru, przeistoczyli się w mieszkańców podwórka.
Podchwycili istotę kurzych, kaczych, indyczych, sroczych natur, tak przydatnych do charakterystyki zachowań człowieka w różnych okolicznościach. Kogut się puszy, kumoszki cudownie plotkują. Jest intryga, miłość i trochę polityki. Gra ambicji ("nie dla kaczek postępu smaczek"). Chęć wywyższenia się nad innych, strojenie się w cudze piórka ("ten kurak wyskubany ma być bażantem!!!"). Punkt widzenia nie dalej swego nosa.
A spójrz jak krytyka
traktuje innych. Ot choćby słowika.
Chwali, podziwia, wciąż nim zachwycona.
Choć, Boże Święty! - ani to ogona
Porządnego nie nosi, ani śladu grzebienia...
Jest też podkładanie nogi, wykrycie smug na przeszłości papugi (reżyser nie zapomniał o czarnej teczce). Wszystko to rozgrywa się w żwawym rytmie, jest utanecznione (nawet stepują), rozśpiewane, grane z wigorem i z wyczuciem formy. Mamy nowy musical!
Osobne brawa zbierają kostiumy, bogate, w tęczowych kolorach. Tym bardziej wyraziste, że na tle skromnego kurnika kontrastującego z naturalną kolumnową architekturą. Piosenki, jak choćby "Dobre maniery" (Feliks Forbert- Kaniewski i Andrzej Żylis) staną się zapewne hitami.
"Czupurek" od początku miał szczęście sceniczne. Prapremiera w roku 1922 stała się popisowym widowiskiem Reduty Juliusza Osterwy. Została przygotowana z największą starannością i artyzmem, jak pisali recenzenci. Ba! Koguta, rolę bez tekstu, grał Stefan Jaracz. Sroką była Stanisława Perzanowska, artystycznym Bażantem Feliks Benda.
Już wtedy okrzyknięto "Czupurka" jednym z najlepszych utworów dramatycznych dla dzieci, bo traktującym je poważnie, jak na to zasługują. Osterwa próbował nawet ściągnąć na widownię Józefa Piłsudskiego, ale spotkał się z reprymendą, że mu de zawraca. Była natomiast jego żona z córkami.
W ostatnich latach "Czupurek", poprzednio zaniedbany, znowu zażywa sławy na naszych scenach. Obecnie jest grany także w Częstochowie. W roku 1987 był pokazany w telewizji w reżyserii Barbary Borys-Damięckiej, obecnej szefowej szklanego okienka. Zawsze zbiera oklaski morał:
Chociażby was na rynku ceniono wysoko
Kaczka zostanie kaczką, kwoka będzie
kwoką...
