Ostatnia baśń na pożegnanie
"Opowiadanie króla Wysp Hebanowych" w reż. Ireny Dragan w Teatrze Kubuś w Kielcach. Recenzja Ryszarda Kozieja z Radia Kielce.
Dobra kielecka tradycja, przychodzi weekend i rodzice z dziećmi, dziadkowie z dziećmi, a nieraz i jedni i drudzy siadają w wygodnych kolorowych rzędach przytulnej widowni teatru by obejrzeć baśń. Rodzice i dziadkowie zadowoleni, sami przecież pamiętają swoje dzieciństwo i wyprawy do teatru lalek, albo teatr przyjeżdżający do szkoły, dlatego teraz poddają się miłym wspomnieniom. Dzieci zaciekawione, bo teatr przecież inny od bajki w telewizji, strasznie głośnego i szybkiego kina, czy gry na komputerze, a i mama i tata jak czytają, to jakoś inaczej, niż mówią aktorzy ze sceny. Taka dobra kielecka tradycja, zupełnie inny świat, zatrzymany czas. Nauczyła nas kielczan właśnie takiego postrzegania teatru lalkowego Irena Dragan, przez trzydzieści lat wpajała przekonanie, że obok innych misji lalkowej sceny, ta jest najważniejsza, ta rodzinna, ta wspólna. Przenosić literaturę do teatru, tą uniwersalną, pokazującą podstawowe baśniowe prawdy, że ludzkie życie jeżeli nie zawsze, to najczęściej jest trudne, bolesne i skąpe w bogactwo, że ludzka dusza może być piękna i bogata a jeżeli jest ohydna, to tylko na skutek złych czarów i że wreszcie przychodzi ten czas, kiedy dobro triumfuje a zło musi ustąpić. Tak bardzo chcemy w to wierzyć, że miło nam te prawdy odnajdywać w teatrze, a dzieci podświadomie uczą się, że być biedakiem nie jest źle, gdy ma się dobre serce i potrafi cieszyć z urody świata i radości innych.
Jubileuszowa premiera Ireny Dragan nie mogła więc być inna, jubileuszowa i pożegnalna, kiedy trzeba zostawić teatr być może dla kogoś, kto wybierze inną misję, tego jeszcze nie wiemy, to czas pokaże. "Opowiadanie króla wysp hebanowych" jest też ostatnią adaptacją "Klechd sezamowych" Bolesława Leśmiana przygotowaną przez Irenę Dragan. Reżyserka zawsze powtarzała, że poetycka wyobraźnia Leśmiana aż prosi się, by przenieść ją do teatru lalkowego i tak czyniła przez wiele lat przygotowując zawsze barwne i wizyjne spektakle oparte na utworach poety. Sięgnęła też do swojej ulubionej techniki "teatru czarnego", gdy aktorzy w czarnych kostiumach niewidoczni na czarnym tle animują lalki wywołując wrażenie oniryczności, wchodzenia w senne marzenie. Sam chętnie poddaję się tej teatralnej iluzji, której nie zastąpią żadne techniczne możliwości współczesnych multimediów. W "Opowiadaniu króla wysp hebanowych" postanowiła jednak reżyserka sięgnąć po projekcję filmową i potężna lalka groźnego Dżinna staje się niejako efektem przeistoczenia ze zwiewnej filmowej postaci. To nie jedyny eksperyment. Czarny teatr sąsiaduje z żywym planem co wyraźnie pobudza wyobraźnię. Widz sam buduje sobie plany opowieści, sam decyduje, który czas i które miejsce staje się najważniejsze.
Fabuła jak u Leśmiana i jak w baśniach perskich pełna symboli a te, jak wiemy, zawsze są wieloznaczne. Jednoznaczny jest tylko morał, gdzie połączenie szlachetnych uczuć z mądrym działaniem pokonuje zło. Baśń, a ściślej dwa opowiadania, w kieleckiej inscenizacji są niezwykle kolorowe, bo i kolor odgrywa tu symboliczną rolę. Scenografia Magdaleny Valencii pozwala i najmłodszym i dorosłym widzom wydobywać z niewielkiej sceny teatru piękne krajobrazy w przedziwny sposób, bo skondensowana na umownych znakach drzew i skał krystalicznie-kubistycznych, jakby zaklętych na scenie, nagle ożywa i rozrasta się w wyobraźni. Nastrój spokojnego i właśnie wizyjnego odbioru spektaklu wspomaga muzyka Pawła Jankowskiego.
Byłem pewien, że właśnie taki spektakl przygotuje na swój jubileusz Irena Dragan. Przedstawienie, które niczego nie mówi wprost, które pięknie wnika w naszą wyobraźnię, które zostawia w niej dobry ślad. Przez trzydzieści lat takie spektakle tworzyła w Kielcach Irena Dragan. Pani Dyrektor, za ten i wcześniejsze bardzo dziękujemy, nie jedno, ale co najmniej dwa pokolenia wiernych widzów "Kubusia". Dziękujemy.
Emisja w programie "Pierwsza recenzja", 11.09.2011 r.
