Artykuły

We wrześniu odbędzie się we Wrocławiu Europejski Kongres Kultury. Wśród ponad stu zaproszonych gości są gwiazdy światowej literatury - Umberto Eco, Amos Oz, Wiktor Jerofiejew, Vaclav Havel i Tadeusz Różewicz. Ale będzie też miejsce na eksperymenty z książką, czyli liberatura i powieść pisana na Twitterze

Pomysłodawcy i twórcy liberatury to Katarzyna Bazarnik i Zenon Fajfer. Książka w ich ujęciu to przedmiot zaprojektowany tak, żeby jego materialna forma także była - obok tekstu - przekaźnikiem treści. Bazarnik i Fajfer realizują te założenia w praktyce - wydali m.in. "Oka-leczenie" i "(O)patrzenie", prowadzą autorską serię edytorską w wydawnictwie Korporacji Ha!art, a także eksperymentalny teatr. Ich projekty często stanowią wyzwanie dla czytelnika, który w przypadku tomu "dwadzieścia jeden liter" musi odczytać niektóre kartki pod światło lub rozciąć je nożyczkami. W czasie kongresu poprowadzą warsztaty liberackie w ramach projektu Czytelnia.

O ile Bazarnik i Fajfer swoim działaniem przywracają wiarę w potęgę książki, która - w ich wydaniu - może skutecznie konkurować z elektronicznymi czytnikami, to kolejny gość kongresu, Amerykanin John Wray, podejmuje flirt z nowymi mediami. Autor trzech powieści (ostatnia z nich, "Lowboy", została wydana w Polsce), jeden z najciekawszych pisarzy młodego pokolenia, od dwóch lat tworzy na Twitterze powieść, której główny bohater - Obywatel - pojawia się w każdym wpisie. "Historia Obywatela jest jak gra komputerowa" - tłumaczy Wray, który we Wrocławiu poprowadzi warsztaty twittowania.

- Możesz spauzować na wieki, a potem wrócić do pewnego zestawu zawsze aktualnych okoliczności, reaktywować swojego awatara i wrócić do gry - twierdzi.

Najważniejsi literaccy goście tegorocznego kongresu to gwiazdy światowego formatu: Włoch Umberto Eco, Amos Oz z Izraela, Chorwatka Dubravka Ugresić, Albańczyk Fatos Lubonja i Rosjanin Wiktor Jerofiejew. Bez pierwszego z nich trudno wyobrazić sobie tę imprezę - to właśnie Eco uświęcił mariaż kultury wysokiej z popularną, najpierw w naukowej teorii, a potem w żywej literaturze, łącząc w "Imieniu róży" elokwencję historyka i filozofa z rytmem i narracją powieści przygodowej. Oz wydaje się pochodzić z przeciwnego bieguna - ten najważniejszy pisarz izraelski, autor "Mojego Michała", "Czarnej skrzynki" i "Opowieści o miłości i mroku", jest zarówno kronikarzem współczesnego i dawnego Izraela, jak i autorem najbardziej poruszających historii miłosnych we współczesnej literaturze.

Dwoje kolejnych pisarzy - Lubonja i Ugresić - przyjęło niewdzięczną rolę. W ich twórczości jak w zwierciadle przeglądają się dwa narody - Albania i Chorwacja, z dziedzictwem niszczącej dyktatury w pierwszym przypadku i balastem nienawiści, która doprowadziła do bratobójczej wojny, w drugim. Na swój sposób z Rosją rozlicza się Wiktor Jerofiejew - bierze pod ostrzał historię, mitologię i rosyjską duszę, dając w "Encyklopedii duszy rosyjskiej" bezwzględny obraz jej degeneracji zanurzony w alkoholowych oparach. Z kolei Vaclav Havel reprezentuje rzadki przypadek udanego związku polityki z literaturą - największy dramatopisarz wśród prezydentów i najgłośniejszy polityk wśród pisarzy, który nie potrafiłby przeczytać przemówienia napisanego przez kogoś innego i który najwięcej utworów napisał w trakcie swojej prezydentury.

Wszystkich autorów spotkamy podczas odbywających się w trakcie kongresu debat i dyskusji. Już dziś można ostrzyć sobie apetyt na ich wystąpienia. Z polskich pisarzy przyjedzie do Wrocławia m.in. Jacek Dukaj, autor głośnego "Wrońca", czarnej baśni o stanie wojennym, opowiadanej z perspektywy dziecka, "Innych pieśni" i "Lodu". A także prowokacyjnego zdania, które może być zaczynem dyskusji o wpływie internetu na nasze życie: "Google zgwałcił nam mózgi". Z udziałem autora "Xavras Wyżryn", obdarzonego skłonnością do bezpardonowego przekraczania granic literackich gatunków i konwencji, nabierze ona z pewnością wysokiej temperatury. W gronie polskich pisarzy, gości kongresu, znaleźli się także: Dorota Masłowska, Edwin Bendyk, Łukasz Orbitowski i Piotr Siemion. W programie jest też nazwisko Tadeusza Różewicza i jeśli poeta, który od dawna nie uczestniczy w życiu publicznym, rzeczywiście pojawi się na EKK, będzie to obecność znacząca. We współczesnej literaturze Różewicz jest zjawiskiem osobnym, dawnym awangardzistą, który dziś z ironicznym dystansem, ale i z niesłabnącym zainteresowaniem przygląda się sztuce, popkulturze, mediom. Wnioski, jakie płyną z tych obserwacji, nie napawają optymizmem, choć stęsknionym za powrotem do trwałego systemu wartości niosą pokrzepienie - że nie są w swojej tęsknocie odosobnieni.

Europejski Kongres Kultury odbędzie się w dniach 8-11 września. Co tydzień prezentujemy najważniejsze wydarzenie planowane podczas kongresu i gości, którzy zapowiedzieli przyjazd do Wrocławia.