Artykuły

"Ambasadora" Sławomira Mrożka grano w Warszawie w roku 1981 - i wtedy była to sztuka ewidentnie na czasie. Autor, w ledwie zawoalowany sposób, opisuje różnice w uprawianiu sztuki dyplomacji przez totalitarny Związek Sowiecki i de­mokratyczne Stany Zjednoczone. Róż­nice, które sprawiały, że ZSRR prowa­dził swe niezbyt subtelne gierki, a dru­gie supermocarstwo było jedynie w sta­nie robić dobrą minę do złej gry. Wy nam wierzycie, bo chcecie nam wierzyć - uparcie powtarza komunistyczny funkcjonariusz, ambasadorowi drugiej strony.

I mogłoby się wydawać, że dziś sztuka Mrożka to jakaś ramotka, staroć wyciąg­nięta z lamusa tylko dlatego, że nazwisko autora pozwala spodziewać się niezwy­kłej frekwencji. Był przecież Reagan, któ­ry imperium zła nazwał po imieniu. Ame­rykanie przestali ufać Sowietom, a uwie­rzyli w system obrony przeciwrakietowej.

Ale historia uczy, że nierzadko państ­wami kierują ludzie, którzy muszą komuś wierzyć. Stanisław August wierzył Kata­rzynie, Chamberlain - Hitlerowi, Roosevelt - wujkowi Joe. Dziś Bill Clinton nabiera się na najprostsze sztuczki prezy­denta Jelcyna. Amerykański polityk ufa swojemu partnerowi - bo chce mu ufać.

Ukazanie słabości demokracji w starciu z rządzonym silną ręką państwem to tylko jedna z płaszczyzn sztuki Mrożka, zresztą nie najważniejsza. Głównym tematem jest honor. Honor, rozumiany jako wiara - oczywiście w innym znaczeniu, niż to przyjęte w dyplomacji - człowieka w sa­mego siebie, we własną przyzwoitość. Am­basadorowi (Zbigniew Zapasiewicz) udaje się w końcu uwierzyć w to, że w każdych warunkach można zachować godność. W nic natomiast nie wierzy pełnomocnik - postać narysowana przez Krzysztofa Kowalewskiego niemal karykaturalnie. To po prostu pragmatyczny komunista, który chce jedynie za wszelką cenę utrzymać się przy władzy.

Inscenizacja "Ambasadora" w Teatrze Współczesnym w reżyserii Erwina Axera i gwiazdorskiej obsadzie to ważne wyda­rzenie. Pokazuje, jak mało różni się rok 1995 od 1981.