Eee
Mieszkający w Warszawie artyści teatru średniego pokolenia, realizujący swoje projekty w innych miastach i zagranicą, Klata, Kleczewska, Demirski&Strzępka, Olsten, Pęcikiewicz, Zadara i inni, nie mają w stolicy miejsca do pracy. Warszawski samorząd marnuje w ten sposób wielki artystyczny potencjał, otaczając jednocześnie opieką kiepski teatr komercyjny i gatunkowy - pisze Maciej Nowak w Krytyce Politycznej.
Poczułem wagę Roku Czesława Miłosza. Dobre 2 kilogramy Wierszy wszystkich, wydanych w jednym ogromnym tomie przez krakowski Znak. Gdy kupowałem je w naszej księgarni w Instytucie Teatralnym, pan Tomek zapytał, czy mam jeszcze miejsce na półkach na tak wielkie cegły. Oczywiście, że nie mam, więc monstrualny buch wylądował na biurku i służy za odświeżacz myśli, upapranych codzienną udręką. Otwieram go to tu, to tam, nadrabiając zaległości z dawnych lat, bo nigdy tak naprawdę nie miałem dość czasu, by się Miłosza naczytać.
Pamiętam noblowską jesień 1980 roku, gdy w naszym liceum, tak jak we wszystkich szkołach PRL-u, polonistki usiłowały nadrobić zawstydzający brak wielkiego poety w programach nauczania. Po kilku tygodniach Miłosz wychodził nam już nosem i z młodzieńczą przekorą zaczęliśmy kontestować ten patriotyczno-poetycki zryw.
Potem już na dziesięciolecia został Miłosz pomnikowym klasykiem, co jest najlepszym sposobem na zabetonowanie ust pieśniarzowi. Teraz leży sobie koło komputera, a przeciąg przewraca kartki. Pewnie wiele mnie jeszcze w tym tomie zaskoczy, ale na razie zachwycam się wierszem Wanda, relacjonującym dzieje znajomości autora z Wandą Telakowską. Ta urodzona w 1905 roku graficzka i projektantka była pionierką polskiego wzornictwa przemysłowego. Zainspirowana poszukiwaniami skandynawskimi popularyzowała wzornictwo, oparte na wzorach sztuki ludowej. Zajmowała się tą tematyką jeszcze przed wojną, by po jej zakończeniu przystąpić do organizowania Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, który zresztą dzisiaj nosi jej imię.
Wiersz Miłosza o Telakowskiej jest kopalnią fraz skrzydlatych. Kilka dni temu aktywistom Obywateli Kultury suflowałem dwuwiersz: "Od różnych smutków ratuje nas projekt: uczynić państwo pomocnikiem sztuki". Dziś przejmuje mnie relacja autora o zmaganiach Telakowskiej z powojenną ludową biurokracją, która nie rozumiała epokowych wyzwań nowoczesnego wzornictwa przemysłowego. Pisze Miłosz: ,,A każda śmiałość była dla nich pańska, Fanaberyjna i jakaś eee". Czy dokładnie przeczytaliście ten cytat? Dla bezpieczeństwa powtórzę: "A każda śmiałość była dla nich pańska, Fanaberyjna i jakaś eee".
Nie spotkałem się dotąd z bardziej precyzyjnym określeniem stosunku sfer kancelaryjno-magistrackich do pomysłów, które otwierają nowe przestrzenie kreacji i kultury. Już chciałem napisać, że dotyczy to wyłącznie Polski, ale nie jestem do końca pewny, czy to prawda. Generalnie jednak postawa urzędników odpowiedzialnych za kulturę zawsze przepełniona jest owym eee, wydymaniem ust i uciekaniem wzrokiem. Z tej perspektywy każdy bardziej śmiały ruch, propozycja rozbijająca dotychczasowe status quo i święty spokój to fanaberia i pańskie maniery, które w imię zawłaszczonego przez nich interesu publicznego powinny być ukrócone i przycięte.
To właśnie eee sprawia, że kolejne nominacje dyrektorskie w warszawskich teatrach doprowadziły do tego, że wyeliminowano ze scen stolicy to, co dzisiaj w polskim teatrze najcenniejsze i zapewniające nam uznanie w całej Europie. Mieszkający w Warszawie artyści teatru średniego pokolenia, realizujący swoje projekty w innych miastach i zagranicą, Klata, Kleczewska, Demirski&Strzępka, Olsten, Pęcikiewicz, Zadara i inni, nie mają w stolicy miejsca do pracy. Warszawski samorząd marnuje w ten sposób wielki artystyczny potencjał, otaczając jednocześnie opieką kiepski teatr komercyjny i gatunkowy. W przeddzień podjęcia decyzji o Europejskiej Stolicy Kultury 2016 uważam to za prawdziwy sabotaż. Ale z prymitywnym eee nic przecież nie wygra.
