Artykuły

Jedni spróbują go odbrązowić, drudzy - dowartościować. Znamy już główne punkty programu obchodów Roku Czesława Miłosza.

"Nie uznaję podziału ludzi na gorszych i lepszych zależnie od grupy językowej, rasowej czy wyznaniowej, do jakiej należą" - pisał Miłosz w "Rodzinnej Europie". Przedstawił się w niej jako człowiek od początku życia związany ze Wschodem, lecz czujący się Europejczykiem pełną gębą. "Rodzinna Europa" stanie się motywem przewodnim najważniejszych wydarzeń w ramach Roku Czesława Miłosza, który z okazji setnej rocznicy urodzin polskiego noblisty ogłosiły UNESCO, Sejm RP i parlament litewski.

Wielkie Księstwo Poezji

Głównym punktem obchodów będzie 2. Festiwal Literacki im. Miłosza w Krakowie (9-15 maja), którego kilka wydarzeń zagości także we Wrocławiu. - Urodziny autora "Rodzinnej Europy" przypadają 30 czerwca, a dokładnie nazajutrz Polska po raz pierwszy obejmie w tej rodzinnej Europie prezydencję - mówi Jerzy Illg, dyrektor artystyczny imprezy.

Podstawą festiwalu będą cztery wielkie wieczory poezji o tytułach zaczerpniętych z dzieła patrona ("Księga olśnień", "Nieobjęta ziemia", "Miasto bez imienia", "Wielkie Księstwo Poezji"). Udział w nich weźmie m.in. dwoje noblistów Wisława Szymborska i karaibski poeta Derek Walcott. Przyjazd do Krakowa potwierdzili irlandzki pisarz John Banville oraz autorka "Białych zębów" Zadie Smith. Będą też: Timothy Garton Ash, Breyten Breytenbach, Bei Dao, John Gray, Robert Hass, Amin Maalouf czy Norman Manea. Wezmą udział w dyskusjach, m.in. o wielokulturowości czy o roli religii we współczesnym życiu publicznym. Na Uniwersytecie Jagiellońskim odbędzie się konferencja naukowa "Miłosz i Miłosz".

Krakowskie Biuro Festiwalowe, główny organizator wydarzenia, planuje też akcję "Umysł wyzwolony" - z nietypowo podaną poezją Miłosza przez kilka miesięcy będzie się można spotkać w przestrzeni miejskiej. Pod Wawelem realizowany jest też projekt "Made in Poland. Miłosz Sounds". Pięcioro kompozytorów - Paweł Mykietyn, Agata Zubel, Wojciech Ziemowit Zych, Aleksandra Gryka i Dobromiła Jaskot - stworzy pięć utworów na podstawie tekstów Miłosza. We wrześniu zostaną zaprezentowane podczas festiwalu Sacrum Profanum (zostaną też wydane na DVD).

Klub włóczęgów

30 czerwca, w urodziny Miłosza, sejneńska Fundacja Pogranicze otworzy Międzynarodowe Centrum Dialogu we dworze rodziny poety w Krasnogrudzie. Obywać się w nim mają warsztaty i seminaria uczące sztuki porozumienia międzykulturowego. Podczas inauguracji ma dojść do spotkania polityków, filozofów i artystów (organizatorzy liczą m.in. na przyjazd prezydentów Polski i Litwy).

Już w styczniu fundacja zainauguruje w Sejnach zaplanowaną na wiele lat akcję "Rodzinna Europa". - Początek jej dała anegdota, jak książkę Miłosza czytali radzieccy dysydenci - opowiada Krzysztof Czyżewski, szef Ośrodka "Pogranicze". - W prywatnych listach od emigrantów z Ameryki dostawali po jednej stronie wyrwanej z paryskiego wydania "Rodzinnej Europy". Komentowali te fragmenty, dopisywali własne uwagi i przekazywali dalej. Chcemy zainaugurować debatę nad rodzimością Europy dzisiaj i nad jej wyzwaniami.

Pierwszymi komentatorami tekstu Miłosza będą m.in. Tomas Venclova i Piotr Kłoczowski. Trwają starania o sprowadzenie z Wilna tego pierwszego, poskładanego z kartek egzemplarza.

Obchody Roku Miłosza nie ograniczą się do Polski. - Będzie konferencja w Wilnie i imprezy literackie w Kownie i Szetejniach, miejscu urodzin poety - mówi Szymon Kloska z Instytutu Książki, który koordynuje ministerialny program "Miłosz 2011" (z jego budżetu - w sumie 7 mln zł - finansowana jest większość jubileuszowych wydarzeń). - Książki noblisty ukażą się w 23 krajach, od Chin po Brazylię. Szczególnie bogate programy wydawnicze mają oficyny z Litwy i Rosji.

Illg: - Ważne są przekłady, np. wydanie w Chinach "Zniewolonego umysłu", którego diagnozy są uniwersalne i aktualne.

Książek nie zabraknie też w Polsce. Najbardziej oczekiwaną jest tysiącstronicowa biografia Andrzeja Franaszka w Znaku. Ma być w niej sporo o prywatnym życiu poety - czy powtórzy się szum, jaki w 2010 r. wywołała biografia Kapuścińskiego? Z kolei wydawnictwo a5 wznowi debiut Miłosza "Poemat o czasie zastygłym". Zeszyty Literackie planują tomy: "Portret podwójny" o relacjach Miłosza i Iwaszkiewicza, "Korespondencję" Miłosza z Konstantym A. Jeleńskim (blisko 190 listów), a także drugi tom wydanej w minionym roku książki Miłosza "Rosja. Widzenia transoceaniczne" (zbiór szkiców poświęconych literaturze i filozofii rosyjskiej). Ofertę ZL dopełni książka znającego poetę od lat 70. Tomasa Venclovy "Mój Miłosz".

Nakładem Korporacji Ha!art ukaże się "Plus Minus Atlantyda. Rzecz o Szymborskiej i Miłoszu" Joanny Salamon. Jak zapowiada wydawca, "będzie to próba wbicia kija w mrowisko współczesnej miłoszologii, pod prąd brązownictwu Roku Miłosza". Ta sama oficyna wyda też antologię pod redakcją Grzegorza Jankowicza "Rodzinna Europa 5 minut później", na którą złożą się teksty współczesnych poetów i krytyków.