Stefan Turski
TURSKI Stefan, właśc. Tureczek (26 XII 1875 - 5 I 1945 Kraków), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był prawdopodobnie mężem - aktorki T. Debiutował w Parku Krakowskim (1897), potem występował w Stanisławowie, w sez. 1898/99 w zespole J. Grodzickiego i W. Powiadowskiego, m.in. w Stanisławowie, Tarnopolu, Brodach, Nowym Sączu, w 1899-1900 w zespole A. Mullera w Ropczycach, Dębicy, Pilznie, Tuchowie, Grybowie, Starym Sączu, Szczawnicy, Zakopanem, w 1901-08 w t. pozn., w 1908-11 w T. Ludowym w Krakowie. Jesienią 1911 kierował zespołem, m.in. w Jaśle, Gorlicach, Krośnie, Sanoku, Samborze, Brzeżanach, Tarnopolu, Rzeszowie. W lecie tego roku i w lecie 1912 występował w T. Ludowym w Parku Krakowskim. W sez. 1912/13 prowadził zespół wystawiający na prowincji gł. jego sztuki, m.in. "Krowoderskie zuchy", "Przedmiejskie zalecanki", "Synową z suteryn", "Lolę z Ludwinowa". Od września do grudnia 1912 zespół odwiedził m.in. Bochnię, Brzesko, Tarnów, Nowy Sącz, Strzyżów, Łańcut, Gorlice, Jasło, Krosno, Sanok, Dolinę, Stanisławów, Stryj, Kołomyję, Horodenkę, Śniatyn, Zaleszczyki, Czortków, Buczacz, Jarosław, Rawę Ruską, Przeworsk, Rzeszów, Wadowice, Bochnię, Białą, Żywiec. W sez. 1913/14 zespół T. występował m.in. w Stryju, Kołomyi, Tłumaczu, Buczaczu, Czortkowie, Husiatynie, Tarnopolu, Zbarażu, Przemyślu, Łańcucie, Jarosławiu, Tarnobrzegu, Mielcu, Dębicy, Brzesku, Bochni, Wadowicach, Żywcu, Gorlicach, Sanoku, Samborze, Borysławiu, Stryju, Drohobyczu, Kałuszu, Trembowli, Brodach, Tarnowie. W lutym 1914 T. występował w zespole operetkowym w Lublinie i Krakowie. Od 1 III do 6 XI 1914 kierował T. Ludowym w Parku Krakowskim, potem przy ul. Rajskiej. Przedstawienia rozpoczęły się 12 IV, a zawieszono je z powodu ewakuacji Krakowa. W sez. 1914/15 T. występował w t. pol. w Wiedniu. W 1919-21 prowadził własny zespół, m.in. w Cieszynie (wrzesień 1919; czerwiec, wrzesień, październik 1920; lipiec 1921), w 1921-26 należał do zespołu t. Bagatela w Krakowie, a po jego zamknięciu od 1926 do 1939 do zespołu T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie także reżyserował. Był zdolnym aktorem charakterystycznym, często występował również w repertuarze wodewilowym. Do bardziej znanych jego ról należały: Ben Akiba ("Uriel Akosta"), Maksymilian Moor ("Zbójcy"), Gaspard ("Dzwony kornewilskie"), Aleksander ("Nitouche"), Antek Majcherek ("Królowa przedmieścia"), Felek ("Krowoderskie zuchy"), Striese (Porwanie Sabinek), Ignacy (Popychadlo), Czepiec, Ksiądz (Wesele), Stary Wiarus ("Warszawianka"), Dziad ("Sędziowie"). 12 XII 1936 na scenie T. im. Słowackiego obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy artyst. w czasie przedstawienia "Krowoderskich zuchów", w którym sam nie brał udziału. Uznawany był również za dobrego i energicznego reżysera; reżyserował w T. Ludowym zarówno za dyr. E. Rygiera, jak i własnej. Komedie i wodewile jego autorstwa cieszyły się dużym powodzeniem, także po II wojnie światowej. Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 169-170; Estreicher: Teatr w Zakopanem s. 4;Olszewski: Śląska kronika (il.); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 362; Szczublewski: Żywot Osterwy; Wspomnienia aktorów (S. Turski; tu il.); Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN. Ikon.: H. Barwiński: Portret, rvs. - MHKraków; Fot. pryw. - IS PAN, MTWarszawa. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
