Marianna Franciszka Pierożyńska
PIEROŻYŃSKA Marianna Franciszka, z Marunowskich (1763 – 19 września 1816 Warszawa),
aktorka, śpiewaczka.
Była siostrą Agnieszki Truskolaskiej i Teofili Marunowskiej, żoną Leona Pierożyńskiego, matką Rozalii i Teodora Bogusławskich.
Wg Wojciecha Bogusławskiego już w czternastym roku życia wyszła za aktora Leona Pierożyńskiego. Debiutowała w 1778 w zespole swojego męża w Lublinie. Grała tam także w 1781. Następnie przeniosła się z mężem do zespołu Agnieszki i Tomasza Truskolaskich. Z tym zespołem występowała we Lwowie, a w 1783 w Lublinie. W 1783–84 grała w zespole swego męża w teatrze dworskim Radziwiłłów w Nieświeżu; jesienią 1784 uczestniczyła w występach Teatru Narodowego w Grodnie, ale wróciła stamtąd do Nieświeża.
Od lata 1785 do wiosny 1786 pracowała w zespole Wojciecha Bogusławskiego w Wilnie. Tu wybiła się w rolach amantek i subretek, m.in. jako Zuzanna (Wesele Figara), śpiewała także niektóre partie w operach komicznych.
W 1786 mąż zabrał ją do Warszawy, gdzie została zaangażowana do Teatru Narodowego. Po raz pierwszy wystąpiła tu 13 lipca 1786. Grała jeszcze w 1788, potem zachorowała i na pewien czas zeszła ze sceny. Wróciła do teatru po powrocie Bogusławskiego z Wilna (luty 1790). W tym okresie objęła emploi pierwszych amantek w tragediach i dramach, przeżywając okres największego powodzenia, m.in. w tyt. rolach Lanassy, Emilii Galotti, Zoe, Zelii, jako Eleonora (Nienawiść ludzi i żal), Betsy (Henryk VI na łowach), Selima (Pustelnik na wyspie Formentera).
Wg Bogusławskiego „była miernego wzrostu”, miała jednak „piękny skład ciała, poruszenia szykowne, głos miły i ujmujące spojrzenia”. W rolach tragicznych „nadzwyczajna czułość, zapał, uniesienia namiętności i słodycz wymowy odznaczały jej grę od innych”.
W Teatrze Narodowym grała do upadku Insurekcji w 1794. Od 1795 występowała w teatrze Bogusławskiego we Lwowie. Była pierwszą pol. Julią (Groby Werony, przeróbka Romea i Julii) i Ofelią (Hamlet). Wkrótce po odegraniu roli Ofelii zachorowała i ponownie zeszła ze sceny.
Ok. 1803 wróciła do Warszawy. W 1804 uzyskała unieważnienie małżeństwa pragnąc zalegalizować swój wieloletni związek z Bogusławskim; do ślubu z Bogusławskim jednak nie doszło. W tym okresie ponownie zaangażowała się do teatru warszawskiego; po raz pierwszy po powrocie ze Lwowa wystąpiła 20 października 1804 w roli Eleonory (Nienawiść ludzi i żal). Grała jeszcze przez kilka lat, ale coraz rzadziej i – wycieńczona chorobą – bez powodzenia.
W 1809 należała jeszcze do „czynnych”, w 1810 już tylko do „wysłużonych” członków zespołu, pobierając zasiłek z funduszu emerytalnego. Ostatnie lata spędziła „utratą kilku razem dziatek dręczona”, zupełnie osłabiona, „pomimo najusilniejszych starań wzrok utraciwszy”.
Bibliografia
Bernacki: Teatr; Bogusławski: Dzieje T.N. s. 341-346; Got: Na wyspie Guaxary; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Teatr Narodowy 1765-94 (tu list L. Pierożyńskiego); Wójcicki: Powązki II s. 79; Gaz. warsz. 1804 nr 2, 10, 19; Akt zgonu w parafii Św. Andrzeja w Warszawie, Metryki zgonów 1812-1820, s. 246; Chomiński; Jasiński; Krogulski; Teki Bogusławskich 222, MNWarszawa.
Ikonografia
L. Marteau [?]: Portret, pastel - MNWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
