Jan Walczak
WALCZAK Jan, właśc. Jan Andrusiewicz (1872 Warszawa – 25 maja 1921 Warszawa),
tancerz, baletmistrz.
Był synem Rajmunda Andrusiewicza i Apolonii z Walczaków. Ukończył warszawską szkołę baletową pod kierunkiem Hipolita Meunier. Był także uczniem Aleksandra Gillerta.
Występował w balecie Warszawskich Teatrów Rządowych od ok. piętnastego roku życia. W 1892 mianowany solistą i nauczycielem szkoły baletowej, wystąpił 29 maja tego roku w solowej partii Lalki-Murzynka (Wieszczka lalek). W 1892–1904 występował jako tancerz w pierwszorzędnych partiach, takich jak: Hrabia Jan (Dama kierowa), Rotmistrz (Postój kawalerii), Szatan (Święto ognia), Aguillon (Przebudzenie się Flory), Gringoire (Esmeralda), Coppelius (Coppelia). Gościnnie występował we Lwowie i Petersburgu.
Paweł Owerłło napisał, że „był świetnym tancerzem, szkoda tylko, że nie posiadał dobrych warunków zewnętrznych; średniego wzrostu, krępy, nogi grube”. Wg Władysława Krogulskiego taniec jego „odznaczał się prostotą i dziwnie umiejętnym wniknięciem w dany charakter, co przy wrodzonych zdolnościach, wielkim zamiłowaniu i pracowitości doprowadziło go do zajęcia drugiego miejsca w tańcach klasycznych, a przy temperamencie i estetycznym pojęciu sztuki dało mu bezsprzeczne pierwsze miejsce w tańcach charakterystycznych”.
We wrześniu 1900 został pomocnikiem reżysera baletu, a 14 stycznia 1902 mianowano go reżyserem baletu. W 1905 z powodu choroby zrezygnował z tańca. Do 1910 był kierownikiem baletu Warszawskich Teatrów Rządowych. Wg Henryka Małkowskiego występował jeszcze w teatrze Momus (1908–09), z którym jeździł na występy gościnne do Rosji; m.in. występował w Moskwie.
Obok Michała Kuleszy uważany był za najlepszego pedagoga początków XX w., nie był jednak lubiany przez uczniów z powodu niezwykłej surowości. Z pracą pedagogiczną łączył obowiązki reżysera baletu, m.in. w 1913 pełnił funkcję baletmistrza w Teatrze Bagatela w Warszawie, a w 1915–17 w Teatrze Wielkim, gdzie wznowił szereg pozycji dawnego repertuaru, m.in. Jezioro łabędzie, Katarzynę, córkę bandyty, Paquitę, Coppelię. W 1918 pogarszający się stan zdrowia zmusił go do ustąpienia z teatru.
Bibliografia
Album teatr. II s. 69 (il.); Czempiński: Teatry w Warszawie s. 258 (il.); Okręt s. XXXVI, 394; Owerłło; Sempoliński: Wielcy artyści; Sygietyński: Balet warsz. (il.); Ilustr. Prz. teatr. 1921 nr 23 (W. Krogulski; tu il.); Afisze i programy, MTWarszawa; Akt zgonu z parafii św. Jana, USC Warszawa-Śródmieście.
Ikonografia
Fot. pryw. - MTWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
