Kalendarium

Berlin, Deutsches Theater: prapremiera Tkaczy (Die Weber) Gerharta Hauptmanna. Ten historyczny dramat społeczny, naturalistyczny obraz z czasu buntu głodowego śląskich tkaczy w 1844, miał niebezpiecznie aktualną wymowę – ówczesna prasa publikowała artykuły na temat skrajnej nędzy, w jakiej żyli nadal śląscy tkacze.

„Tkacze” (...) to  nie tylko jedno z najwybitniejszych osiągnięć naturalistycznej dramaturgii, ale również najbardziej znaczący dramat społeczny, jaki wydała niemiecka literatura. Gabriela Matuszek, „Naturalistyczne dramaty”, Kraków 2008, s. 190

Pierwotna wersja sztuki, napisana w dialekcie śląskim języka niemieckiego, powstała pod koniec 1891 pod tytułem De Waber i w 1892 ukazała się drukiem. Cenzura (prezydium policji) nie zgodziła się jednak na jej wystawienie z obawy o porządek publiczny. Obawiano się, że sztuka może zachęcić robotników i socjaldemokratów do zorganizowania demonstracji – użycie dialektu mogło zwiększyć jej agitacyjny potencjał. Jednak nowa wersja, w literackim Hohdeutsch, również nie została dopuszczona na scenę. Aby ominąć zakaz, prezentowano Tkaczy na pokazach zamkniętych – w ramach stowarzyszenia Freie Büchne Otto Brahma (26 lutego 1893, reż. Cord Hachmann) i Neue Freie Volksbüchne (15 października 1893). 

25 maja 1893 sztukę pokazał w Paryżu Théâtre Libre André Antoine'a (było to pierwsze wystawienie sztuki niemieckiej we Francji po klęsce w wojnie francusko-pruskiej 1870).

Równocześnie trwała batalia przed berlińskim Najwyższym Trybunałem Administracyjnym. 2 października 1893 Hauptmnann wygrał proces, dzięki czemu możliwa była oficjalna prapremiera Tkaczy. Zezwolenie dotyczyło jednak wyłącznie przedstawień w przejętym właśnie przez Brahma elitarnym (ze względu na wysokie ceny biletów) Deutsches Theater. Premiera okazała się wielkim sukcesem, sztuka pozostawała w repertuarze przez kilka następnych lat (ponad 350 przedstawień).

Cesarz Wilhelm II, protestując przeciwko wymowie Tkaczy, zrezygnował po premierze z loży w Deutsches Theater.