Autorzy

BECHCZYC-RUDNICKA Maria Ksenia, z domu Mataftin, secundo voto Wrocka (1 lutego 1888 Warszawa – 6 czerwca 1982 Lublin),

kierowniczka literacka teatru. 

Pochodziła z zamożnej, szlacheckiej rodziny rosyjskiej, była córką urzędnika carskiego Piotra Mataftina, przysłanego do Warszawy, i Heleny z Raszpilów; jej pierwszym mężem był Antoni Bechczyc-Rudnicki, ziemianin z Podola i dziennikarz (ślub około 1914); drugim Edward Wrocki, muzykolog i kierownik Biblioteki Teatralnej Teatru Wielkiego w Warszawie (ślub około 1939). Kształciła się w Petersburgu, tam w 1907 ukończyła Instytut dla Dobrze Urodzonych Panien, potem studiowała na wydziale historyczno-filozoficznym Wyższych Kursów Żeńskich im. K. Bestużewa. W 1911–12 kontynuowała studia w Paryżu, a następnie podróżowała po Europie. Po wyjściu za mąż za Bechczyc-Rudnickiego mieszkała w swoich dobrach w guberni pskowskiej. 

Po wybuchu rewolucji październikowej i utracie majątku, w 1919 przyjechała wraz z Bechczyc-Rudnickim do Polski i została nauczycielką języka francuskiego w Gimnazjum im. R. Traugutta w Lipnie, koło Torunia. Od 1923 mieszkała w Warszawie, pracowała jako tłumaczka, w stołecznej prasie ogłaszała opowiadania, eseje, artykuły. Była członkinią Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie, pracowała razem z mężem w bibliotece teatralnej (wtedy pod nazwą Miejska Biblioteka Muzyczna), tłumaczyła teksty do muzyki wokalnej i udzielała lekcji francuskiego. Wybuch powstania zastał ją (i jej drugiego męża) na warszawskiej Pradze, skąd pod koniec września 1944 dotarli do Lublina; Bechczyc-Rudnicka mieszkała tam już do końca życia. Wraz z mężem zorganizowała Wojewódzki Wydział Kultury i Sztuki, w którym od października 1944 do 1947 pełniła funkcję zastępcy naczelnika (naczelnikiem do 1945 był Wrocki). Włączyła się też do organizowania życia literackiego, współtworzyła Oddział Lubelski Związku Literatów Polskich, w którego władzach pełniła różne funkcje, pracowała w Oddziale Polskiego Pen Clubu (w 1947–65 była członkinią Zarządu Głównego). W 194–46 prowadziła dział literacki i teatralny w tygodniku „Zdrój”, gdzie debiutowała jako recenzentka i krytyk teatralny. W sezonach 1947/48–1963/64 była kierowniczką literacką Teatru im. Osterwy (do 1949 roku pod nazwą Teatr Miejski), publikowała artykuły w programach teatru. Od 1952 współpracowała z pismem „Kamena”, a w 1960–64 była jego redaktorką naczelną; do końca życia publikowała tam też artykuły, a od 1964, po rezygnacji z funkcji kierowniczki literackiej, także recenzje teatralne. Jako krytyk teatralny współpracowała z „Twórczością”, „Teatrem” (od 1970 była członkiem kolegium redakcyjnego). W 1968 w lubelskiej Filharmonii obchodziła jubileusz 80. urodzin i 55-lecia pracy. W marcu 1978 była honorowym gościem XIII Ogólnopolskiego Przeglądu Teatralnych Małych Form w Szczecinie, podczas którego obchodziła jubileusz 90. urodzin, uświetniony przedstawieniem opartym na jej dwóch, niepublikowanych jednoaktówkach: Hymen i Szkoła dobrego tonu. Ostatnią recenzję, z przedstawienia Pamiętnik pana Paska (Teatr im. Osterwy w Lublinie, premiera 15 stycznia 1982) napisała mając 94 lata. Należała do Klubu Krytyki Teatralnej przy Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich, Polskiego Ośrodka International Théâtre Institute, była Członkiem Zasłużonym Związku Artystów Scen Polskich. 

Była autorką wydanych przed wojną kilku powieści, nowel i opowiadań. Wiele tłumaczyła z języków rosyjskiego i francuskiego (np. wspólnie z Konradem Eberhardtem Krzesła). Po wojnie wydała m.in. zbiory felietonów teatralnych: Godziny osobliwe (1966) i Uchylanie masek (1974). Była redaktorką książek poświęconych powojennej historii teatru lubelskiego: 15 lat lubelskiego Teatru Dramatycznego 1944–1959 (Lublin 1959), Teatr lubelski 1944–1964. Materiały pamiątkowe (Lublin 1964), Lubelski Teatr Dramatyczny 1944–1979. Materiały pamiątkowe (Lublin 1979). 

Była cenionym krytykiem teatralnym; choć przywiązana do teatru tradycyjnego, klasycznego, interesowała się też i ceniła awangardowy, eksperymentalny, jak pisał Roman Szydłowski „miała najwłaściwszy stosunek do teatru”, taki, „jaki powinien cechować krytyka: kochała teatr i była zawsze jego partnerem”. 

Zgromadzony majątek przeznaczyła na stypendia dla młodych krytyków teatralnych, które były przyznawane przez fundację jej imienia działającą w latach 1983–2004. Pozostała charakterystyczną postacią Lublina, „swoją osobowością, stylem bycia i swoją żywotnością wzbudzała powszechny podziw” (M. Drecki). 

Bibliografia

Almanach 1981/82; Jego siła (R. Szydłowski; il.); Szczublewski: T. Wielki; Współcześni pol. pisarze i badacze; Kamena 1983 nr 18 (M. Drecki); Teatr 1968 nr 11, 1978 nr 3 (M. Bechczyc-Rudnicka – o sobie z okazji jubileuszu); Życie Lit. 1978 nr 6 (il.), 1982 nr 22 (R. Szydłowski; il.); Akta (fot.), ZASP.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. 1, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram z Almanachu Sceny Polskiej

Maria Ksenia Bechczyc-Rudnicka, 1°v Wrocka (1 II 1888 Warszawa - 6 VI 1982 Lublin), pisarka, kier. lit. teatru, nestorka polskiej krytyki teatralnej. Kształciła się na wydz. humanistycznym Wyższych Żeńskich Kursów im. Bestużewa w Petersburgu. Debiutowała w 1912 artykułami historycznymi związanym z rewolucją francuską, w okresie międzywojennym poświęciła się literaturze pięknej, m.in. w prasie stołecznej ukazywały się jej opowiadania, eseje, artykuły. W 1935 wydała pierwszą powieść. Po II wojnie świat, osiedliła się w Lublinie i była współorganizatorką życia kulturalnego w tym mieście. W l. 1944-47 pełniła funkcję zastępcy naczelnika woj. wydziału kultury i sztuki, debiutowała jako recenzent i krytyk teatr, w dwutygodniku Zdrój (1945-46), współpracowała z Teatrem, Twórczością, w l. 1960-65 była redaktorem naczelnym Kameny, a następnie do końca życia członkiem kolegium redakcyjnego. Okresowo pełniła funkcję prezesa lub. oddziału ZLP. W l. 1947-64 sprawowała kier. lit. T. Miejskiego, potem pn. T. im Osterwy w Lublinie. W 1979 została członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Opublikowała dwa tomy felietonów i esejów teatr.: "Godziny osobliwe" (1966), "Uchylanie masek" (1974), zajmowała się przekładami z literatury rosyjskiej i francuskiej.

Źródło: Almanach sceny polskiej 1981/82