Shelagh Delaney
DELANEY Shelagh
(ur. 25 listopada 1939, Salford w hrabstwie Lancashire, Wielka Brytania)
Pisarka brytyjska, autorka dramatów, scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych. Córka Elsie i Josepha, kontrolera biletów w komunikacji miejskiej, wychowała się w Salford - przemysłowym miasteczku we wschodniej części Anglii. Jako dziecko dwukrotnie zmieniała szkołę, a w wieku jedenastu lat oblała egzamin kończący naukę w szkole podstawowej ("eleven-plus examination"), którego zaliczenie było warunkiem przyjęcia do liceum. Kontynuowała naukę w technikum; w wieku piętnastu lat została przeniesiona do liceum, gdzie zdała egzamin ("O-level"). Mając szesnaście lat rzuciła szkołę; imała się różnych zajęć: była ekspedientką, urzędniczką i bileterką.
Mając siedemnaście lat zaczęła pisać powieść "Smak miodu". Pewnego dnia jednak poszła do teatru na sztukę Terence Rattigan "Variations on a Theme" (Wariacje na temat) i uznała, że potrafi pisać lepsze dramaty. Wzięła tydzień urlopu i przerobiła "Smak miodu" na sztukę teatralną, której akcja toczy się w jej rodzinnym mieście. Tekst dziewiętnastoletniej debiutantki odkryła i wystawiła Joan Littlewood; prapremiera odbyła się w londyńskim East End w maju 1958. W następnym roku "Smak miodu" przeniesiono na West End, gdzie sztuka długo utrzymywała się na afiszu i zdobyła kilka nagród; w 1960 roku została wystawiona w Nowym Jorku, gdzie również została nagrodzona (Academy Award). Rok później Shelagh Delany na jej podstawie napisała scenariusz filmowy (reż. Tony Richardson, 1961). Polską prapremierę "Smaku miodu" wyreżyserował Konrad Swinarski w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, rok po prapremierze światowej.
Krytyka brytyjska zachwycała się świeżością tekstu i autentycznością dialogów. Entuzjazm budziło również pochodzenie społeczne autorki - przedstawicielki klasy pracującej - i powiew prowincji, który wniosła do literatury. Przyrównywano Delaney do "młodych gniewnych" (w ten sposób krytyka zaszufladkowała kilku młodych pisarzy - mężczyzn, między innymi Johna Osborne'a i Arnolda Weskera); krytycy pisali, że jeśli jest coś gorszego niż "wściekły młody mężczyzna", jest to "wściekła młoda kobieta" i że, w odróżnieniu od mężczyzn, Delaney wie, dlaczego jest wściekła.
W wieku dwudziestu trzech lat Delaney została sławną pisarką; jej kolejne teksty nie wzbudziły już jednak entuzjazmu. Druga sztuka, "Lion in Love" (Zakochany Lew, 1960) zrobiła klapę. Później Delaney poświęciła się pisaniu scenariuszy filmowych: "Thirty-Minute Theatre" (Teatr trzydziestominutowy, 1965), "Charlie Bubbles" (Bańki Charliego, 1967), "The White Bus" (Biały autobus, 1967), "Dance with a Stranger" (Taniec z nieznajomym,1985), "The Railway Station Man" (Człowiek ze stacji kolejowej, 1992), "Wilde Sargasso Sea" (1992). Największy rozgłos zyskał "Dance with a Stranger"; film opowiada autentyczną historię Ruth Ellis, skazanej na śmierć za zamordowanie kochanka. Ruth Ellis zapamiętano jednak nie z powodu tego, co zrobiła, ale z racji tego, co jej wyrządzono - była ostatnią kobietą, którą w Wielkiej Brytanii stracono na szubienicy - w 1955 roku. Delaney jest też autorką słuchowisk radiowych, miedzi innymi: "So Does the Nightingale" (Tak czyni słowik, 1980).
