"Moliere" Bułhakowa
Legenda życia Michaiła Bułhakowa (1891–1940) – znakomitego radzieckiego pisarza, autora głośnej powieści Mistrz i Małgorzata — jest równie fascynująca, jak i jego literacka spuścizna. Z wykształcenia lekarz, wkrótce po studiach zdradził medycynę na korzyść pióra i teatru, aby doświadczyć goryczy sytuacji twórcy skazanego na milczenie za bezkompromisowość w portretowaniu skomplikowanych i tragicznych czasów, w których przyszło mu pisać. Dziś, gdy ostygły Już emocje sprzed kilkudziesięciu lat, gdy zamiast plotek o Bułhakowie zaczyna mówić przywrócona czytelnikom i widzom prawie cała jego twórczość, odzyskuje on pozycję pisarza, któremu udało się wykroczyć poza przedstawianą epokę i stworzyć dzieło o nieprzemijającej, ogólnoludzkiej wartości.
Wyczulenie Bułhakowa na otaczającą rzeczywistość zaowocowało zbiorem ekspresyjnych utworów satyrycznych, w których znać pazur bystrego obserwatora i lekkość pióra. Natomiast jego zauroczenie teatrem, znalazło spełnienie w szeregu sztuk odznaczających się ogromną siłą emocjonalnego oddziaływania, napisanych z zegarmistrzowską dbałością o nerw dramaturgiczny. Dni Turbinów, Mieszkanko Zojki, Szkarłatna wyspa, Ucieczka, Ostatnie dni – to tylko niektóre tytuły, wśród których ważne miejsce zajmuje pochodzący z 1929 r. dramat Moliere, znany również pod tytułem Zmowa Świętoszków.
Biografia francuskiego komediopisarza, obfitująca w pikantne i tajemnicze epizody, zainteresowała Bułhakowa jako punkt wyjścia do rozważań na temat losu artysty. Ukazując Moliera w okresie zmagań o wystawienie Świętoszka każe on nam zastanowić się nad dialektyką związków: władza – wybitny twórca. (Podobną tematykę z sukcesem podjął Istvan Szabó w filmie Mefisto, nakręconym na podstawie powieści Klausa Manna).
Molier z dramatu Bułhakowa musi dokonać wyboru jednej z dróg pogodzenia swej artystycznej tożsamości ze światem: kompromisu lub samobójczej niezależności. Osaczony przez tych. których wyszydził w swoich komediach, geniusz, którego wszyscy się boją i nienawidzą, wybiera ustępstwo. Aby ocalić od konfiskaty dorobek swego umysłu żebrze o łaskę króla Ludwika XIV.
Zniża się do ordynarnego, wyrachowanego pochlebstwa. Liczy na niemożliwe — na szlachetność władcy, zapominając, że oprócz mądrości i inteligencji. Ludwik XIV posiada nieograniczoną, despotyczną, demoralizującą go władzę. Znajdujący się „poza dobrem i złem” monarcha może sobie pozwolić na moralną ambiwalencję, która w przypadku zwykłego śmiertelnika byłaby nazwana cynizmem. Dlatego to właśnie król jest głównym niebezpieczeństwem Moliera i właśnie z jego ręki spadnie na pisarza morderczy cios.
Artysta przegrywa zabity przez „królewską niełaskę i czarną zmowę”, ale bierze odwet na swoich prześladowcach. Zyskuje nieśmiertelność, zostawiając przyszłym pokoleniom m.in. Świętoszka – jeden z tych utworów, które, jak powiada Boy, „ważą na losach ludzkości, niemal rozstrzygają o nich”.
Sztukę Bułhakowa w przekładzie Jerzego Pomianowskiego reżyserował Bogusław Linda znany m.in. z roli w wyświetlanym właśnie węgierskim filmie Eskimosce jest zimno. Oprawa plastyczna jest dziełem Janusza Sosnowskiego (scenograf Seksmisji!).
Muzykę skomponował Przemysław Gintrowski a ruch sceniczny ułożył Janusz Józefowicz (choreograf Złego zachowania Andrzeja Strzeleckiego!) W postać Moliera wcielił się Włodzimierz Wiszniewski, któremu partneruje Jacek Gierczak jako król Ludwik XIV.
