Artykuły

Gdańsk, Katowice, Lublin, Warszawa i Wrocław pozostały w konkursie o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Komisja selekcyjna postawiła na miasta ze spójnym programem, który wyrasta z ich historii, tożsamości czy charakteru - pisze Mirosław Baran w Gazecie Wyborczej - Trójmiasto.

Wyścig o tytuł ESK 2016 gwałtownie przyśpieszył. W środę z konkursu odpadło sześć z 11 kandydujących miast, czyli Białystok, Bydgoszcz, Łódź, Poznań, Szczecin i Toruń. Szczególnie Łódź wydawała się pewnym finalistą, bo miała najlepszą (a już na pewno najgłośniejszą) promocję w kraju, stawiała na wielokulturową historię i bogate tradycje filmowe.

Dla 13-osobowego, międzynarodowego panelu ekspertów bardzo ważne jest jednak silne wsparcie środowisk artystycznych przez lokalnych polityków - warunek konieczny udanej organizacji obchodów ESK. A na łódzką kandydaturę cień rzuciły ciągnące się niczym brazylijski serial kłopoty z obsadzeniem stanowiska dyrektora Teatru Nowego czy niedawna decyzja Marka Żydowicza o przeniesieniu festiwalu Camerimage do Bydgoszczy.

Komisja postawiła na miasta, które mają na siebie pomysł i będą w stanie go zrealizować. Poza Lublinem są to same duże, bogate ośrodki. Jednak istotą wyboru była ich strategia programowa. I to taka, która naturalnie wyrasta z historii, tożsamości i charakteru miasta. Co ciekawe, wszystkie te propozycje bardzo się od siebie różnią.

Gdańsk

Gdańsk promuje się hasłem: "Wolność kultury, kultura wolności" i odwołuje do etosu "Solidarności", jednak temat ten podejmuje w nowoczesny, daleki od pomnikowości sposób. W programie na 2016 rok mają być m.in. takie tematy, jak: sztuka debaty publicznej, dostęp do kultury za pomocą nowych mediów, obecność sztuki w przestrzeni miejskiej czy twórcza rewitalizacja dzielnic i wsparcie społeczności lokalnych. Atutem Gdańska są także poważne inwestycje zaplanowane na najbliższe lata: siedziba Europejskiego Centrum Solidarności, Muzeum II Wojny Światowej, Gdański Teatr Szekspirowski czy Młode Miasto - nowoczesna dzielnica na terenach postoczniowych.

Katowice

Katowicom, które budują swoją strategię wokół hasła: "Miasto ogrodów", potrzebny jest tytuł ESK, by zmienić wizerunek i pomóc w rewitalizacji poprzemysłowego dziedzictwa. W programie znajdą się wydarzenia muzyczne promujące także lokalną, bardzo ciekawą scenę oraz powołane do życia w najbliższych latach przeglądy filmowe (jednym z honorowych ambasadorów katowickiej kandydatury jest Kazimierz Kutz). ESK w zamyśle Unii Europejskiej jest nie tyle nagrodą dla najlepszego miasta, ile narzędziem stymulującym rozwój. Podobna do katowickiej taktyka dała w ostatnich latach tytuł postindustrialnemu Liverpoolowi (ESK 2008) oraz niemieckiemu Essen - jednej z tegorocznych stolic kultury.

Awans do finałowej piątki Lublina dla wielu osób był zaskoczeniem, a nie powinien. Miasto rozsądnie, konsekwentnie i na miarę swoich - skromniejszych niż u innych finalistów - możliwości buduje program wyrastający z jego tożsamości. Lublin jest bramą na wschód Polski i całej Unii Europejskiej; miastem, w którym wielokulturowość nie jest tylko elementem historii czy turystycznej promocji. To ważny ośrodek akademicki, z dość prężnie działającą sceną niezależną. Przyznanie tytułu Lublinowi byłoby symbolicznym otwarciem Unii na Wschód oraz docenieniem zaniedbanego przez polityków rejonu Polski.

Warszawa

Warszawa - stolica, miasto z infrastrukturą kulturalną (ale także hotelową czy komunikacyjną), o której inni kandydaci mogą tylko pomarzyć - eksploruje swoją tożsamość: bohaterską historię, zwraca także uwagę na Wisłę, rzekę w naturalny sposób stanowiącą "kręgosłup" miasta. Nie bez znaczenie jest także to, że to w Warszawie skupia się duża część polskiego życia społecznego i kulturalnego, w stolicy funkcjonuje najwięcej organizacji pozarządowych w kraju. Dodatkowym atutem są planowane inwestycje: Muzeum Sztuki Nowoczesnej wraz ze sceną muzyczną i TR Grzegorza Jarzyny, Centrum Nauki "Kopernik", Muzeum Historii Żydów Polskich, Nowy Teatr Krzysztofa Warlikowskiego, Muzeum Warszawskiej Pragi czy siedziba Sinfonii Varsovii z nową salą koncertową.

Wrocław

Wrocław stawia na kulturę od przynajmniej dekady. Odbywają się tam różnorodne festiwale - muzyczne, literackie, filmowe czy teatralne - na światowym poziomie, przyciągające tłumy widzów z całego kraju: Wratislavia Cantans, Przegląd Piosenki Aktorskiej, Biennale Sztuki Mediów WRO, Festiwal Teatralny "Dialog", Brave Festival i Festiwal Filmowy "Era Nowe Horyzonty". Hasło Wrocławia to: "Przestrzenie dla piękna". Strategia budowana jest wokół kultury jako wartości, z którą powinno obcować się codziennie. W planach jest m.in. pomoc w dostępie do kultury osobom starszym, niepełnosprawnym czy ubogim. Ważną inwestycją dla miasta jest także budowa Muzeum Sztuki Współczesnej.

Kto wygra?

Polskiego zdobywcę tytułu ESK 2016 poznamy za rok. Gdyby jednak ostateczne rozstrzygnięcia miały zapaść już dziś, to wydaje się, że walka rozegrałaby się pomiędzy Gdańskiem, Katowicami i Wrocławiem. Członkowie komisji podkreślają, że zwycięskie miasto będzie reprezentować nie tylko swój region, ale cały kraj. Taka deklaracja zmniejsza szanse Lublina, bo mimo ciekawego programu może nie poradzić sobie finansowo i logistycznie z organizacją tak wielkiego wydarzenia.

W przypadku Warszawy sytuacja jest odwrotna - tytuł powiększyłby przepaść pomiędzy stolicą a resztą kraju i wstrzymałby decentralizację w dziedzinie kultury. Zresztą poza paroma wyjątkami, np. Wilnem w zeszłym roku, stolice państw europejskich nie tylko nie dostają tytułu ESK, ale nawet w konkursie nie startują.

Rywalizacja Gdańska, Katowic i Wrocławia byłaby nie tylko konfrontacją trzech miast i trzech programów kulturalnych. To także starcie trzech idei: potrzeby dyskusji o wolności we współczesnym świecie, pomocy w pozytywnej przemianie przemysłowej aglomeracji i demokratyzacji dostępu do dóbr kultury. Eksperci będą mogli wybrać tylko jedną z nich.