Teatr Dramatyczny
Teatr działał w siedzibie przy Śniadeckich 5 (Kaliksta), w sali na ponad 1000 osób. W podwórzu obszernej kamienicy znajdował się ogródek, który mógł służyć jako scena letnia. Teatr miał ambitne plany repertuarowe. W prasie pojawiły się głosy, wytykające włodarzom magistrackich scen, że dramat inaugurujący teatr powinien od dawna zdobić repertuar Teatru Rozmaitości. Poziom przedstawień był na ogół chwalony, choć częstotliwość ich zmian, właściwa warunkom funkcjonowania prywatnych imprez, nie służyła dopracowaniu szczegółów. Mimo to, artyści scen rządowych, obok adeptów szkół dramatycznych i amatorów, występowali dwa razy dziennie o szesnastej i dziewiętnastej trzydzieści.
Kierownictwo teatru miało świadomość kulturotwórczej roli Dramatycznego, dlatego obok przedstawień ważnych polskich dramatów, organizowane były okolicznościowe wieczernice. Na przykład 29 listopada 1919, w rocznicę wybuchu powstania listopadowego, pokazano fragment Kordiana w wykonaniu Witolda Zdzitowieckiego, zaśpiewano szereg pieśni legionowych i patriotycznych. Wieczór zamknął zaś pokaz Jesiennym wieczorem Gabrieli Zapolskiej.
Entuzjazmu, którym prasa witała pierwsze propozycje teatru przygasał. Pierwszy dyrektor Leopold Brodziński, po dwóch miesiącach pracy, zakończył kierowanie teatrem okolicznościowym Betlejem polskim. Utrzymując wysoki ton, pomimo karnawału, nowy dyrektor sceny Tadeusz Konczyński rozpoczął rok 1920 Obroną Częstochowy. Zmienił się repertuar teatru – przeważała klasyka światowa. Tadeusz Konczyński poza obowiązkami kierowniczymi, był również jedynym reżyserem. Pojawiły się w repertuarze, realizowane we współpracy ze szkolnymi kołami pedagogicznymi, przedstawienia popołudniowe dla młodzieży.
W prasie znów pojawiły się recenzje. To znak zasobnej kasy teatru i wysokiego poziomu artystycznego jego propozycji. Hossa nie trwa jednak długo. Drugi sezon działalności teatr kończy bez fanfar. Ale ten czas nie służy teatrom, wojna odbiera widownię. W lecie, scenę przy Śniadeckich 5 zajmuje Teatr Żołnierski, działający przy dowództwie frontu północnego. Wystawiono Bolszewicy idą Władysława Horowicza.
Sezon 1921 roku otwiera dyrektorka, aktorka teatru dramatcznego Hanna Ossoria. Pierwsze premiery jasno pokazują profil nowego teatru: komedia i farsa, bliskie sercom widzów. Mimo Fredry, Korzeniewskiego i wznowień szlagierów pierwszego sezonu, teatr podupadał. Powtarzały się strajki aktorów. W lecie 1921 roku kilkoro członków zespołu grało przedstawienia w Kielcach, Radomiu i Częstochowie, bezprawnie używając nazwy Teatr Dramatyczny. To doprowadziło do opisywanego w prasie protestu dyrekcji. Przedstawienia grano nieregularnie. Coraz częściej podnajmowano przestrzeń dla innych wydarzeń, m.in. występów teatrów ukraińskich. Przy wciąż zmienianym kierownictwie, teatr dotrwał do końca sezonu 1922/23. Kilka miesięcy później zastąpił go Teatr im. Aleksandra Fredry.
Ewa Hevelke (2017)
Bibliografia
Edward Krasiński, Warszawskie sceny 1918–1939, P.I.W., Warszawa 1976
Sezon: 1919 / 1920
Kierownictwo
dyrektor:
Leopold Brodziński
Tadeusz Konczyński
kierownik artystyczny:
Tadeusz Konczyński
Zespół artystyczny
aktorzy: J. Artówna, Janina Bielska, Juliusz Borawski, Borkowski, Maria Brodzicz-Zacharkiewicz, Chrzanowska, Stanisław Dąbrowski, Fredrówna, Tadeusz Frenkiel, Gogowska, Halicki, Piotr Hryniewicz, Maurycy Kisielnicki, Stanisława Kłossowska, Helena Krzywicka, Helena Larys-Pawińska, Lisiewska, Mirski, Mirski, Karolina Morozowicz, Mysłowicz, I Narbuttówna, Irena Netto, Jan Niwiński, Stefan Ordęga-Różnicki, Michał Orlicz, Hanna Ossoria, Jadwiga Paschalis, Reliczówna, I Rembosz, Czesław Różański, Julian Rzepczyński, Janusz Słowik, Stanisław Smoczyński, Helena Sokołowska, Janusz Srebrzycki, Maria Szczęsna, Maria Zarembianka-Rugiewicz, Witold Zdzitowiecki, Tadeusz Żeromski, Janina Zielińska
