II. Carmen-Suita
Libretto i choreografia: Alberto Alonso (Elżbieta Bojcowa); muzyka: tematy melodyczne Georges'a Bizeta w opracowaniu i orkiestracji Rodiona Szczedrina; scenografia: Boris Messerer (Alina Afanasjew). Prapremiera: Moskwa 20 IV 1967, Teatr Wielki.
Premiera polska: Gdynia 30 XII 1976, Teatr Muzyczny.
Osoby: Carmen - Maja Plisiecka (Katarzyna Dąbrowicz); Don Jose - Nikołaj Fadiejeczew (Bogdan Szymaniuk); Escamillo - Siergiej Radczenko; Zuniga, Przeznaczenie, cztery dziewczyny, Hiszpanie.
Akcja toczy się na arenie walki byków i ogranicza się do najważniejszych scen dramatu, jak pierwsze spotkanie Carmen i Don Josego, ich miłosny duet i odtrącenie Josego, popis brawury Escamilla przed walką byków, kuszenie Escamilla przez Carmen, wybuch zazdrości Josego, śmierć Carmen.
W balecie tym elementy obyczajowości hiszpańskiej zostały skondensowane w formie skrótowych symboli, wyeksponowany jest natomiast konflikt jednostki - namiętnej, zuchwałej Carmen, zdolnej do okrucieństwa i skrajnego egoizmu - z prawami społecznego współżycia, reprezentowanymi przez obecny na scenie jako tło lud hiszpański.
Wkrótce po premierze "Carmen-Suity" w Moskwie przejął ją 1 VIII 1967 El Ballet Nacional de Cuba w Hawanie z nową scenografią S. Fernandeza; rolę Carmen tańczyła A. Alonso, partnerami jej byli A. Plisiecki (Don Jose) i R. Rodrigues (Escamillo). Partia ta była przez wiele lat popisową rolą A. Alonso. Balet ów, któremu na Kubie nadano również tytuł "Carmen", zespół kubański pokazał dwukrotnie polskiej publiczności w czasie swych występów w X 1972 i IV 1976.
Balet Bizeta-Szczedrina wystawiło pod różnymi tytułami ("Carmen-Suita" lub "Carmen") wiele teatrów, m.in.: w oryginalnej wersji Alberta Alonso: Pecs 28 I 1972, Balet Sopianae, z M. Bretus w roli tytułowej; American Ballet Theatre 11 VII 1976, z Alicią Alonso; Berlin 28 III 1976, Staatsoper, z M. Lubitz.
W innych wersjach choreograficznych: chor. H. Samuel, sc. M. Szczeglow, Leningrad 29 III 1972, Teatr Mały, z W. Muchanową w roli Carmen; chor. O. Danovschi, sc. P. Brincoveanu, Bukareszt 18 IV 1974, Opera, z M. Popa (pokazane w Polsce w czasie występów w październiku 1976); chor. Ł. Klimowa, sc. A. Koszenkowa, Perm 27 XI 1974, Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Czajkowskiego, z O. Czenczikową; chor. V. Kostić, dek. V. Marenie, kost. B. Jovanović, Belgrad 28 II 1976, z L. Pilipenko; jako balet "Słodka Carmen" ("Sweet Carmen"), chor. A. Cata, sc. H. Haindl, Frankfurt n. Menem 27 VIII 1975, Balet Scen Miejskich, z M. Guerrero.
W Polsce odbyły się dotychczas następujące premiery "Carmen" Bizeta-Szczedrina: Bytom 4 VI 1977, Opera Śląska, chor. H. Konwiński, sc. W. Wigura, w obs. E. Mickiewicz (Carmen), T. Jendrosz (Don Jose); wznowienie 15 X 1980 z S. Jońca w roli Josego; wersję tę przejął Teatr Wielki w Poznaniu 4 V 1980, w obs. M. Połyńczuk i J. Starida ; Warszawa 23 XII 1979, Teatr Wielki, chor. W. Jelizariew, sc. E. Lisyk, w obs. B. Rajska i I. Wiśniewski; Gdańsk 17 I 1981, Opera Bałtycka chor. B. Slovak, sc. J. Jelinek, w obs. E. Napiórkowska i A.M. Stasiewicz. Ci sami realizatorzy powtórzyli swą insc. "Carmen" w szczecińskim Teatrze Muzycznym 30 IV 1981.
Omawiane balety nie są pierwszą wersją baletową opery "Carmen"; po raz pierwszy wystawił ją 23 III 1931 w Moskwie K. Golejzowski dla Teatru Baletu W. Krigier. Inną wersją był balet "Karabiny i kastaniety" ("Guns and castanets"), chor. R. Page i B. Stone (wykonawcy głównych ról), w Chicago, 1939; akcja rozgrywa się w okresie wojny domowej w Hiszpanii. W nowym opracowaniu motywów melodycznych G. Bizeta przez kompozytorów W. Fortnera i W. Steinbrennera, chor. J. Cranko, sc. J. Dupont, Stuttgarter Ballett 28 II 1971, w obs. M. Haydee, E. Madsen i R. Cragun.
Do muzyki G. Bizeta powstał jednoaktowy balet "Zabawy dziecięce" ("Jeux d'enfants"), libr. B. Kochno, chor. L. Miasin, sc. J. Miro, Monte Carlo 14 IV 1932, Ballets Russes de Monte Carlo, w obs. T. Riabuszynska, T. Tumanowa, I. Baronowa, D. Liszin; treścią baletu jest wspólna zabawa dziecka z jego ulubionymi zabawkami, które ożywają w nocy. Inną wersję "Jeux d'enfants", z akcją umieszczoną na sali baletowej, skomponował R. Petit dla Ballets de Marseille 23 I 1974, sol. L. Araujo i R. Bryans.
Powstały również dwa balety do "Symfonii C-dur" G. Bizeta: "Balowy wieczór" ("Assembly Ball"), chor. A. Howard, Londyn 8 IV 1946, Sadler's Wells Theatre Ballet, soliści J. Brae i L. Kersley.
"Symfonia C-dur", znana też pod tytułem "Kryształowy pałac" ("Le Palais de Cristal"), chor. G. Balanchine, sc. L. Fini, Paryż 28 VII 1947, Opera; w tym "balecie symfonicznym", będącym taneczną interpretacją muzyki bez podkładania pod nią wątku treściowego, wystąpili jako soliści: L. Darsonval, T. Tumanowa, A. Kałużny i M. Renault. Balet ów znajdował się również w programie Het Nationale Ballet w czasie jego występów w Polsce w styczniu i lutym 1964. Dalsze przedstawienia "Symfonii C-dur" w wersji Balanchine'a odbyły się m.in.: w Operze Rzymskiej 1972, w Operze Wiedeńskiej 1972, w Operze Monachijskiej 1975, w Operze Budapeszteńskiej 1977.
New York City Ballet, występując w Polsce w październiku 1972, umieścił również w swym programie "Symfonię C-dur" Bizeta w chor. G. Balanchine'a.
Suita "Arlezjanka" G. Bizeta miała również swą adaptację baletową (wg sztuki A. Daudeta). Autorem jej był R. Petit, dek. R. Allio, kost. Ch. Laurem, a premiera odbyła się 23 I 1974 w Marsylii (Ballets de Marseille). Treścią tego baletu są duchowe zmagania młodzieńca Frederi (R. Bryans) z obsesyjną miłością do nieznanej kobiety z Arles, mimo zaręczyn z kochającą go Vivette (L. Araujo). "Arlezjankę" R. Petita włączył do swego repertuaru Kongelige Danske Ballet, Kopenhaga 11 III 1976, w obs. J. Eliasen i S. Englund.
W programie wspomnianych wyżej występów Ballets de Marseille w Polsce znajdowała się również "Arlezjanka"
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie