Czas akcji: lata 1987-1988.
Miejsce akcji: luksusowe sanatorium dla psychicznie chorych w austriackich Alpach, budynek rządowy w Holandii (?).
Obsada: 4 role męskie, 3 role kobiece
Druk: maszynopis w bibliotece Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.
Dramat w jednym akcie
Charity Luber kiedyś była dziennikarką telewizyjną. Po załamaniu nerwowym zrezygnowała z pracy; podjęła studia w Genewie, podczas których poznała profesora Istvana Lubera, znacznie od niej starszego. Została jego kochanką, a potem żoną; w ubiegłym roku owdowiała. Istvan Luber zmarł w tym samym dniu, w którym popełnił samobójstwo Rudolf Hess.
Larry Palmer jest brytyjskim dziennikarzem; jak sam przyznaje, nie ma poglądów - szuka jedynie atrakcyjnych tematów, które będzie mógł dobrze sprzedać. Palmer domyśla się, że istnieje jakiś związek miedzy śmiercią Hessa i Lubera. Chcąc to wyjaśnić, stara się o wywiad z Charity Luber, przebywającą aktualnie w luksusowym sanatorium dla psychicznie chorych w austriackich Alpach.
Rudolf Hess, bliski współpracownik Hitlera, w procesie norymberskim skazany na dożywotnie więzienie, w 1987, mając dziewięćdziesiąt dwa lata, zmarł w więzieniu Spandau w Berlinie. Jak głosi oświadczenie wydane przez cztery mocarstwa (USA, Wielką Brytanię, Francję i ZSRR) Hess powiesił się w letnim domu więziennego ogrodu, posługując się przewodem elektrycznym, do którego podłączona była lampa do czytania. Po śmierci Hessa mocarstwa zachodnie powołały komisję ekspertów, której zadaniem było przygotowanie oficjalnej wersji z przebiegu wydarzeń i wydanie zaleceń co do dalszego postępowania . Członkami komisji zostali profesorowie Istvan Luber (Niemiec), Nicole (Francuzka) i Raymond Trace (Brytyjczyk); Luberowi towarzyszyła żona, Charity. Eksperci, poproszeni o udział w pracach komisji, zostali przewiezieni wojskowymi helikopterami w nieznane miejsce: do pilnie strzeżonego budynku, udostępnionego, jak twierdził amerykański Oficer, przez rząd holenderski. W pokojach członków komisji znajdowały się ukryte kamery i mikrofony...
Zapoznawszy się z materiałami propagandowymi i dokumentacją, eksperci zalecili, między innymi, wydanie ciała rodzinie pod warunkiem, że zostanie pochowane w tajemnicy oraz natychmiastowe rozebranie więzienia Spandau przez wojsko (co ma uniemożliwić handel pamiątkami i zapobiec powstaniu mitu Hessa), a także zaaranżowanie małej "prawicowej" demonstracji (co zapobiec miało zorganizowaniu prawdziwych, zarówno prawicowych, faszystowskich, jak i lewicowych demonstracji). Jak twierdzi Charity, członkowie komisji odkryli szereg nieścisłości w materiałach dokumentujących śmierć Hessa: przewód elektryczny, na którym rzekomo się powiesił, nie był przedłużaczem do lampy, lecz fragmentem przewodu otaczającego więzienie; obdukcja wykazała, że nie popełnił samobójstwa, lecz został uduszony; na ciele więźnia nie było śladów ran odniesionych w czasie I wojny światowej. Czy dziewięćdziesięcioletni starzec był w stanie się powiesić? Czy ciało widoczne na zdjęciach było rzeczywiście ciałem Hessa? Czy więźniem Spandau był naprawdę Rudolf Hess? Wątpliwości ekspertów nie mogły dostać się do wiadomości publicznej. Sędziwy Istvan Luber zmarł tego samego dnia. Nicole i Raymond, którzy, jak pokazuje taśma wideo, odkryli w miejscu śmierci ukryte drzwi, zginęli w katastrofie lotniczej w ZSRR. Charity trafiła do luksusowego zakładu dla osób psychicznie chorych...
Charity podsuwa Larry'emu taśmy wideo, prezentujące rozmowy członków komisji nagrane z ukrytych kamer, rzekomo nielegalnie skopiowane i przeszmuglowane. Palmer zdaje sobie jednak sprawę, że taśmy są zmontowane - Charity jest przecież profesjonalistką... Czy wersja Charity jest bardziej prawdziwa od oficjalnej? Autor mnoży pytania i wątpliwości, nie zaspokaja jednak ciekawości odbiorcy - poznajemy jedynie fragmenty rzeczywistości, które nie tylko nie tworzą całości, ale do siebie nie pasują.
W swojej sztuce Howard Brenton w sposób nowatorski jak na owe czasy (prapremiera w 1989 roku) łączy teatr żywego planu (akcja - wywiad Palmera z Charity Luber, przedakcja - spotkania członków komisji) ze scenami nagranymi na wideo (przedakcja - materiały propagandowe, spotkania członków komisji). Niekiedy te same sceny oglądamy na wideo i na żywo, co ma świadczyć o ich autentyczności (tu: prawdziwości). Wbrew pozorom tekst nie jest ani dramatem sensacyjnym, ani historycznym czy biograficznym, a jego głównym tematem nie jest śmierć zbrodniarza wojennego. "Hess nie żyje" podejmuje znacznie szersze problemy: tworzenia historii przez manipulowanie faktami, fałszowanie ich i preparowanie dowodów; konstruowania i dekonstruowania mitów, a także roli polityki, mediów i wielkich pieniędzy w tworzeniu historii.
Ukryj streszczenie