Maria Malanowicz
MALANOWICZ Maria, 1° v. Niedzielska, 2° v. Stępowska (ok. 1900 - 8 X 1943 Warszawa), aktorka. Była żoną aktora Leszka Stępowskiego. Na scenie używała początkowo nazwiska panieńskiego, później najczęściej podwójnego Malanowicz-Niedzielska, rzadziej samego Niedzielska. W pierwszej poł. 1919 występowała w Wilnie w T. Lutnia, m.in. w "Pieśni przerwanej", w sez. 1920/21 w T. Miejskim im. Słowackiego w Krakowie grając m.in. Ofelię ("Hamlet"), Hanię ("Don Juan" T. Rittnera), Teresę de Lorget ("Orlątko"). W tym samym czasie uczęszczała w Krakowie na Dwuletni Kurs Dramatyczny Miejski i 25 VI 1921 wystąpiła na popisie szkoły w rolach Zosi ("Dziady") i Róży ("Pierwszy bal"). W sezonie 1921/22 występowała w T. Miejskich w Warszawie, w 1922-24 w T. Narodowym w Toruniu, w 1924-26 znowu w warsz. T. Miejskich, gł. w T. Narodowym, gdzie zagrała jedną ze swych najbardziej znanych ról - Dorotę Smugoniową ("Uciekła mi przepióreczka") na premierze dramatu 27 II 1925; grała tę rolę następnie w lipcu 1925 na gościnnych występach w T. Nowym w Poznaniu, a w 1926 i 1927 także gościnnie w T. Polskim w Wilnie i w objazdach Reduty. Rola Smugoniowej w wykonaniu M. po premierze warsz. spotkała się z bardzo różnymi ocenami krytyki, na ogół jednak przyznawano, że M. miała w niej dużo wdzięku i prostoty. Cechami tymi obdarzała większość postaci lirycznych amantek i bohaterek w dramatach i komediach. Talent i dobre warunki zewnętrzne sprawiały, że podobała się w takich rolach jak: Sylwetta ("Romantyczni"), Lizbeta ("Królewski jedynak"), Hania ("Głupi Jakub"), Aniela i Klara ("Śluby panieńskie"), Księżniczka ("Sen srebrny Salomei"), Feniksana ("Książę Niezłomny"), Infantka ("Cyd"), Tytania ("Sen nocy letniej"), Miranda ("Burza" W. Szekspira), Amalia ("Zbójcy"), Panna Młoda ("Wesele"), Żona ("Nie-boska komedia"). W sierpniu 1928 gościnnie występowała w T. Polskim w Wilnie, w sez. 1928/29 grała w T. Miejskim w Bydgoszczy, w 1929-31 i 1932-37 w T. Miejskich we Lwowie, od października 1931 do stycznia 1932 w T. Melodram w Warszawie, w sez. 1937/38 znowu w Warszawie w T. Narodowym i Nowym, w sez. 1938/39 w T. Wołyńskim w Łucku, gdzie w 1939 grała swą ostatnią rolę - Roksanę ("Cyrano de Bergerac"). Podczas okupacji niem. w czasie II wojny świat. uczestniczyła w konspiracji (była agentką kontrwywiadu AK); pracowała też jako kelnerka w Warszawie. Zginęła zastrzelona w kawiarni "Za kotarą" podczas akcji AK. Była żoną najpierw inż. rolnika Tadeusza Niedzielskiego [posła na Sejm w latach 1922-1927 i prezesa Związku Teatrów Ludowych, nadto absolwenta Warszawskiej Szkoły Dramatycznej w 1922. Razem z Marią autora książki "Budowa i urządzenie sceny" (napisanej pod pseudonimem T. Niemira, wydanej w serii Biblioteczka Teatralna Związku Teatrów Ludowych) - przyp. red. e-teatr], później aktora Leszka Stępowskiego (ślub 5 VI 1936 w Wilnie). Bibl.: Listy Osterwy; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Szczublewski: Żywot Osterwy; Trzechlecie T.N. w Toruniu (il.); Pam. teatr. 1963 z. 1-4 (Straty osobowe t. pol.); Afisze, IS PAN. Ikon.: K. Lasocki: M. jako Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka), autolit., K. Lasocki: Teka dwunastu typów z komedii S. Żeromskiego..., Warszawa 1925; K. Dąbrowska: M. jako Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka), rys., 1925 - MTWarszawa; Fot. w rolach - IS PAN, MTWarszawa. Film.: 1938 - Geniusz sceny. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
