Franciszek Wyrwalski
WYRWALSKI Franciszek (działał od 1802 - zm. 1818 Warszawa), aktor, dyr. teatru. Debiutował 29 VII 1802 podczas występów zespołu t. warsz. w Kaliszu w roli Grzeli ("Sarmatyzm") i do kwietnia 1.810 wchodził w skład zespołu T. Narodowego grając "role Żydów i inne mniejsze w komediach i operach" ("Rocznik Teatru Narodowego"). Z zespołem tym wyjeżdżał m.in. do Białegostoku (1808), Krakowa (1809). W 1810 zapewne należał do zespołu K. Kamińskiego. W 1814 występował w Płocku, a wg L. Simona w 1815 był tam kierownikiem zespołu. 25 V 1815 grał gościnnie w Warszawie rolę Faktora ("Książę i jego kamerdyner"). Od czerwca tego roku do czerwca 1816 występował w zespole zorganizowanym przez W. Bogusławskiego, a od lipca 1815 przejętym przez J. Milewskiego, w Kaliszu i Poznaniu, a przez kilka miesięcy był współdyrektorem zespołu, zrezygnował jednak ze stanowiska ze względu na zły stan zdrowia. Grał m.in. takie role: Śpiochajło ("Zamieszanie"), Brandt ("Awantura dniem przed bitwą"), Żyd ("Głuchy, czyli Pełna oberża"), Mosko ("Okopy na Pradze"). Przerabiał również i tłumaczył z niem. utwory dram., m.in. "Wspaniały, czyli Trzech garbatych". Komponował też muzykę do komediooper oraz marsze wojskowe.
Bibl.: Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Rocz. T.N. 1815; Rocz. Tow. Dram. 1815-16 Poznań [b.r.]; Simon: Dykcjonarz s. 60; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
