Antoni Fiszer
FISZER Antoni (1776 lub 1780 Warszawa - 6 III 1830 Kraków), aktor, śpiewak. Był mężem -> Heleny F. z Zielenków, a następnie -> Marianny F. z Wiernickich, ojcem -> Antoniny F. i -> Teresy F. W 1801 występował w zespole M. Morawskiej w Wilnie, w 1802-03 w zespole J. Szymańskiego w Grodnie, dokąd przybył z Warszawy. W 1803 w Grodnie grał na swój benefis Adelunga ("Klara z Hoheneichen"). Następnie przeniósł się do zespołu M. Każyńskiego w Mińsku Litewskim; z zespołem tym wyjeżdżał m.in. do Witebska i Moskwy. W marcu 1805 przeniósł się do Wilna i występował odtąd stale (do 1821) w t. wileńskim. W 1809 i 1810 występował tam również w przedstawieniach urządzanych przez K. i J. Franków; m.in. śpiewał w oratorium J. Haydna "Stworzenie świata" (1809) i w operze "Romeo i Julia" (1810). W 1810 prawdopodobnie występował w zespole M. Morawskiej. Obdarzony dobrymi warunkami scen., niezłym głosem i dobrą dykcją, grał role bohaterów, amantów, a także śpiewał w komediooperach; w Wilnie uważany był za jednego z lepszych aktorów i śpiewaków. W 1812 wstąpił do wojska napoleońskiego; był w sztabie gen. J. Konopki. W 1814 występował w Białymstoku (w zespole J. Hensla i K. Kamińskiego) oraz w t. krak. (m.in. 29 XII 1814). 4 V 1815 wystąpił gościnnie w T. Narodowym w Warszawie w roli Kaina ("Śmierć Abla"), a następnie jeszcze w tym samym miesiącu grał Bryndasa ("Krakowiacy i Górale") i Pesara-Jagona ("Otello", w przeróbce J.F. Ducisa). W recenzji Iksów zwrócono wtedy uwagę na jego "wspaniałą postać", przejęcie się rolą, "grę pełną duszy i mocy", ale zarzucano jednostajność deklamacji. Po tych występach wrócił do Wilna i za namową K. Skibińskiego przeniósł się do Krakowa; w pierwszej poł. grudnia 1821, przejazdem do Krakowa, występował w Warszawie. Po raz pierwszy wystąpił na scenie krak. 20 XII 1821 w roli Pedra ("Inez de Castro"), a następnie Amanda ("Woziwoda paryski"). W t. krak. pozostał do końca życia. W sez. letnich wyjeżdżał wraz z częścią zespołu krak. do Poznania (1822, 1826), Kalisza (1822, 1826, 1827), Piotrkowa, Płocka, Radomia, Kielc, Łowicza. W czasie tych występów niekiedy kierował zespołem. Grał przede wszystkim bohaterów i "tragicznych kochanków". Ważniejsze role: Stary Cygan ("Precjoza"), Piaro ("Hiszpanie w Peru"), Lataniant ("Fanszetka"), Skander Pasza ("Żółkiewski pod Cecorą"), Ojciec Paweł ("Róża z gór alpejskich"), Stanisław ("Powrót Stanisława"); ważniejsze partie w operach: Symeon ("Józef w Egipcie"), Ali ("Nadyr"), Montechi ("Romeo i Julia" N.A. Zingarellego), Granat ("Kościuszko nad Sekwaną").
Bibl.: Dąbrowski: Aktorowie; Dąbrowski: Teatr w Białymstoku s. 46; Estreicher: Teatra I s. 222; Got: Repertuar 1781-1843; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Recenzje Iksów; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 26, 28, 38, 39, 42, 47, 53, 54; Skibiński: Pamiętnik; Sowiński: Słownik muzyków; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 40, 42; Witkowski: Świat teatr.; Gaz. krak. 1830 nr 40; Kur. warsz. 1830 nr 71; Akt zgonu w parafii Panny Marii w Krakowie (wg informacji S. Dąbrowskiego); Chomiński; Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
