Osoby

JAN ZYLBER (1936-1997) - muzyk, jeden z prekursorów polskiego ruchu jazzowego, dziennikarz, menedżer, biznesmen.
Ur. 14 IV 1936 w Kaliszu w inteligenckiej rodzinie znanego adwokata Leona i jego żony Romany, zamieszkałych przy ul. Piekarskiej 2. Absolwent Liceum im. A. Asnyka w Kaliszu (1952). W tym samym roku podjął studia na Politechnice Po-znańskiej. W 1956 uzyskał dyplom inżyniera o specjalności konstruktor maszyn rolniczych.
Poczynając od lat pięćdziesiątych, zaangażował się w kształtowanie życia muzycznego Poznania. Wraz z Krzysztofem "Komedą" Trzcińskim, Jerzym Milianem oraz kaliszanami, Andrzejem i Janem "Ptaszynem" Wróblewskimi, należał do organizatorów środowiska jazzowego miasta, które obok Krakowa i Warszawy stało się najprężniejszym ośrodkiem muzycznym w kraju. Z grupą wyżej wymie-nionych, po raz pierwszy w Polsce, wprowadził jazz do filharmonii (Filharmonia Poznańska). Od marca 1956 (debiut w świetlicy RSW "Prasa" przy ul. Grunwaldzkiej) grał na perkusji w Sekstecie Komedy, zespole okrzykniętym największą sensacją I Festiwalu Jazzowego w Sopocie (w tym okresie nosił w zesp. żartobliwy pseud. "Bob Komers" - od skomercjalizowania się, chęci zysku). Późn. grał także w innych formacjach Komedy (m.in. Trio, Oktet) oraz w Kwintecie Poznańskim "Ptaszyna" Wróblewskiego. Ze względu na częste wspólne występy, w środowisku uchodził za "nadwornego perkusistę" Wróblewskiego.
W 1957 wraz z Komedą i Wróblewskim wyjechał do Krakowa, gdzie stał się współtwórcą pierwszego polskiego zespołu jazzu nowoczesnego, Jazz Believers. W okresie krakowskim brał udział w słynnych jam sessions w "Piwnicy pod Baranami" (przed i po programie kabaretowym).
Grał na pierwszych polskich festiwalach jazzowych: Sopot'56, Sopot'57 i warszawskim Jazz'58 (imprezy te zapoczątkowały, legendarny dziś, festiwal Jazz Jamboree) oraz na koncertach z cyklu "Jazz w Filharmonii" (Filharmonia Narodowa), a także na Festiwalu Młodzieży i Studentów w Moskwie (maj 1957). Uczestniczył w licznych tournée po kraju.
Wystąpił także w kilku filmach dokumentalnych o tematyce muzycznej (m.in. Kalatówki'59, Rozmowy jazzowe, Panna Madonna, legenda tych lat). W 1959 zagrał epizodyczną rolę muzyka w fabularnym obrazie Andrzeja Wajdy Niewinni czarodzieje. Wspólnie z Anną Iżykowską-Mironowicz był autorem oprawy muzycznej do filmu Nie bój się (1985) w reżyserii swojego syna Filipa. Nagrał kilka płyt, które dały początek polskiej fonografii jazzowej. W 1958 podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich, w różnych składach muzyków, brał udział w nagraniu płyty dla amerykańskiej wytwórni RCA (tłoczenie próbne). Przez kilka lat piastował funkcję Sekretarza Polskiej Federacji Jazzowej. Jako perkusista swoją przygodę z jazzem zakończył w 1960, kiedy to odmówiono mu paszportu na zakontraktowane występy do Finlandii. Prawdziwej przyczyny wycofania się z czynnego życia muzycznego upatrywać należy jednak raczej w niezbyt udanym występie grupy polskich muzyków (także Zylbera) przed Willisem Conoverem, amerykańskim dziennikarzem radiowym i znawcą jazzu, który gościł w Polsce w 1959. Kontakty ze środowiskiem jazzowym, w którym znany był pod przydomkiem "Marganija", Zylber utrzymywał aż do śmierci.
Jego wielki talent organizatorski zauważono już w latach pięćdziesiątych. Był wtedy pomysłodawcą (wraz z Janem Borkowskim) i organizatorem pierwszych imprez z cyklu "Jazz Camping - Kalatówki" w Zakopanem. W Krakowie, a potem w Warszawie, gdzie na stałe zamieszkał w 1960, pracował w Agencji Artystycznej "Pagart" (do 1968). Był opiekunem artystycznym, organizatorem koncertów i imprez kulturalnych. Również we wczesnych latach 60. zorganizował we Wrocławiu szkółkę jazzową, która była pierwowzorem późniejszych Warsztatów Jazzowych w Chodzieży i w Puławach. Na krótko związał się z Telewizją Polską (do 1964). Już jako niezależny impresario przez dwa lata był opiekunem Silnej Grupy "Pod Wezwaniem" (700 koncertów w ciągu dwóch lat). Był menedżerem Ewy Demarczyk, Danuty Rinn oraz, przez 16 lat, duetu fortepianowego Marek i Wacek. Jako producent współpracował z zachodnioniemieckim radiem i telewizją West Deutsche Rundfunk, w których starał się lansować polskich wykonawców (m.in. koncert Krakauer Nacht w Kolonii). Był organizatorem wielu głośnych imprez kulturalnych w Warszawie, m.in. jubileuszu Wojciecha Pszoniaka w Teatrze Wielkim, koncertu Artyści - Rzeczypospolitej (1989), Balu Mistrzów Sportu czy koncertu poświęconego Jerzemu Wasowskiemu. Jednak najważniejszym wydarzeniem medialnym jego autorstwa był koncert w Operetce Warszawskiej zorganizowany w dwudziestą rocznicę śmierci Krzysztofa "Komedy" Trzcińskiego - Komeda żywy (1989). W dn. 21 IX tego samego roku w swoim dworku pod Jabłonną podejmował Roberta de Niro oraz grono ludzi związanych z polskim środowiskiem artystyczno-filmowym, m.in. R. Polańskiego, J. Majewskiego, J. Morgensterna, A. Wajdę, G. Holoubka.
Związał się także z biznesem, zakładając jedną z pierwszych firm polonijnych w kraju. Od 1991 był posłem na Sejm RP I kadencji z ramienia Polskiej Partii Przyjaciół Piwa. Później został członkiem klubu parlamentarnego Polski Program Liberalny.
W środowiskach, z którymi był związany, postrzegany był jako osoba bardzo kontaktowa i towarzyska, o dużym uroku osobistym, a nawet przebojowości, za to solidna i bezwzględna w interesach. Prywatnie uprawiał wiele dziedzin sportu. Był zapalonym narciarzem. Lubił podróżować. Znał kilka języków. Jako "dusza towarzystwa" w swoim dworku był organizatorem wielu przyjęć dla środowisk twórczych, m.in. głośnego spotkania z okazji swoich 50 urodzin. Prawdopodobnie wtedy po raz ostatni grał na perkusji (wraz z zespołem Old Timers).
Ojciec Filipa (ur. 1960) - znanego reżysera filmowego i telewizyjnego, scenarzysty, dramaturga.
Zm. 23 IV 1997 w Warszawie po kilkuletniej walce z nieuleczalną chorobą. Pochowany 28 IV 1997 na Cmentarzu Powązkowskim.
Wybrane nagrania płytowe:
1. Polish All Stars Swingtet i Jazz Believers [RCA Victor J80P] - tłoczenie próbne, niedostępne na rynku, nagrano podczas MTP, Poznań 11.06.1958;
2. Sekstet Komedy - Kronika dźwiękowa z I Festiwalu Jazzowego w Sopocie 1956 [Muza l0084] Sopot 8.08.1956;
3. Trio Andrzeja Trzaskowskiego - Spotkanie z Conoverem w Polsce [Muza L0291] Warszawa 8.06.1959;
4. Krzysztof Komeda - Muzyka Krzysztofa Komedy, vol. 2 [Muza Z-SXL 0559] - tylko utwór Memory of Bach, czteropłytowy album wydany w Klubie "Biały Kruk Czarnego Krążka";
5. Krzysztof Komeda - vol. 21 - Komeda 1956-57 [Polonia CD085] - m.in. wznowione na CD nagrania z I FJ w Sopocie'56 (1996);
6. Krzysztof Komeda - vol. 23 - The RCA Session [Polonia CD169] - wznowiona na CD pełna wersja nagrań z Poznania - patrz poz. 1 (1998);

Bibliografia: Brodacki K.,(wybór), Polskie ścieżki do jazzu, Warszawa 1980; Brodowski P., "Coda - Jan Zylber", "Jazz Forum" nr 6/1997; Cabanowski M., Choliński H., Polska dyskografia jazzowa 1955-1972, Warszawa 1974; Komedowa-Trzcińska Z., Komeda, Zośka i inni, Warszawa 1996; Kołacińska W., "Wywiad z Janem Zylberem", "Dom i ogród" 1992; Kydryński L., Marek i Wacek. Historia prawdziwa, Bydgoszcz 1990; Kydryński L., Żyłem wśród gwiazd, Warszawa 1997; Jeliński M., 6x5, czyli 30 lat Festiwalu Opolskiego (1997); Piątkowski D., Czas Komedy, Mosina 1993; Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3 (red. Wańka D., autor biogramu Andro-chowicz A.), Kalisz 2007;

Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz