Edward Wolski
WOLSKI Edward (26 VII 1850 Warszawa - 11 V 1921 Warszawa), aktor. Był synem Antoniego W. i Karoliny z domu Gaillet. Po ukończeniu gimn. uczył się gry aktorskiej u J.T.S. Jasińskiego i J. Rychtera. 19 V 1870 debiutował w t. pozn. i pozostał tu na sez. 1870/71. W 1871 występował na prowincji, m.in. w Kaliszu. W 1872 wrócił do Warszawy i 1 V 1872 debiutował w WTR jako Rizzio ("Maria Stuart" J. Słowackiego). Dzięki poparciu H. Modrzejewskiej został od 13 V tego roku zaangażowany do zespołu dramatu WTR i pracował tu do końca swojej kariery. Na występy gościnne wyjeżdżał m.in. do Krakowa (październik 1882), Lwowa (lipiec 1896), Sosnowca (lipiec 1900) i Ciechocinka (lipiec 1897 i 1898). Trzykrotnie obchodził jubileusze: 26 IV 1897 dwudziestopięciolecia, 27 V 1902 trzydziestolecia, a w styczniu 1908 trzydziestopięciolecia pracy w WTR. 14 VII 1912 przeszedł na emeryturę.
Był wysoki, szczupły, elegancki, bardzo zgrabny, o dużych, ciemnych, żywych oczach. "Ślicznie się ruszał. Gest do pozazdroszczenia" - pisał L. Solski. Z początku grał role amantów lirycznych i dram., m.in. Mazepę ("Mazepa"; brał udział w warsz. premierze tego utworu w 1873), Józefa ("Deborah"), Laertesa i Horacego ("Hamlet"). Nie zdobył w nich jednak uznania, a bywał nawet ostro krytykowany za nie najlepsze mówienie wiersza, szczególnie w dramatach Słowackiego. Od ok. 1875 zaczął coraz częściej grywać lekkich amantów w komediach i w tych rolach zasłynął. Odpowiadały one najbardziej jego uzdolnieniom. Wdzięk, szyk, humor, naturalność, a przede wszystkim bezpośredniość i nawiązywanie żywego kontaktu z publicznością sprawiły, że przez długie lata był ulubieńcem warsz. widzów. Jak wspominał J. Kotarbiński, jego humor miał czysto "warszawską cechę niefrasobliwości i sympatycznej łobuzerki, a zawsze kipiał werwą". W pracy nad rolą i na scenie "szedł przeważnie za instynktem" (J. Kotarbiński). Wielu krytyków zwracało uwagę, że gra jego jest często zbyt powierzchowna, że "nie potrafi przystosować się do nowego repertuaru i nowego typu amantów, mniej beztroskich a bardziej realistycznych, przyziemnych" (W. Bogusławski). Nie lubił "przeistaczać się zewnętrznie", przeważnie miał jednakową charakteryzację twarzy, ruchy, sposób mówienia. Był jednak nieodparcie zabawny: "jego humor i temperament udzielały się nie tylko publiczności, ale i partnerom, którzy często mówić nie mogli, gdy wybałuszał swoje ogromne, ciemne, błyszczące oczy, wywołując nimi komiczne efekty" (P. Owerłło). Stworzył cały szereg niezapomnianych postaci wartogłowów, bałamutów, uwodzicieli, wesołych towarzyszy, złotych młodzieńców, gł. w komediach pol., zwłaszcza M. Bałuckiego, E. Lubowskiego, A. Zalewskiego, A. Fredry i J.A. Fredry, w komediowym repertuarze obcym, szczególnie francuskim. Do najsłynniejszych ról W. należały: Jacuś ("Jacuś"), Józio ("Oj, młody, młody"), Gustaw ("Śluby panieńskie"), Wacek ("Wicek i Wacek"), Seweryn ("Pan Damazy") i Karol ("Wielki człowiek do małych interesów"). Doskonały był również jako Adhemar ("Rozwiedźmy się"), Paweł Raymond ("Świat nudów"), Edgar ("Fałszywi poczciwcy"), Thevenot ("Teściowa"), Hr. Neipperg ("Madame Sans Gene"). Z powodzeniem grywał role z wyraźnym odcieniem charakterystycznym; duży sukces odniósł jako Hr. Gustaw ("Lena"), dobry także jako Motyliński ("Klub kawalerów"), Fikalski ("Dom otwarty"), w późniejszych latach kariery jako Pagatowicz ("Grube ryby"), Tolo ("Skiz"), Clarkson ("Cudzoziemka"), Ernest ("Miłość czuwa"). Żonaty był dwukrotnie, najpierw z Adelą Stalińska 1° v. Szulc (ślub 21 III 1881 w Warszawie), następnie z Bobrowską. Tabl. 88.
Bibl.: Album teatr. II s. 46 (il.), 92; Bogusławski: Siły i środki; Fredro na scenie; Grzymała-Siediecki: Świat aktorski; Korvz-na I s. 117; Okręt s. 395; Owerłło; Rapacki: Sto lat; Solski: Wspomnienia; Szczublewski: Teatr warsz.; EMTA 1884 nr 19, 1886 nr 126 (il.), 1893 nr 528 (il.), 1896 nr 31, 1897 nr 8, 17, (il.), 20, 1902 nr 17, 22; Ilustr. Prz. teatr. 1921 nr 20 (W. Krogulski; tu il.); Kur. warsz. 1921 nr 129, 131, 135 (J. Kotarbiński); Scena i Sztuka 1908 nr 4 (il.); Afisze, IS PAN; Akt ślubu 1881/32 z parafii Przemienienia Pańskiego, USC Warszawa-Śródmieście; Akt zgonu 1921/142 z parafii Św. Krzyża, USC Warszawa-Śródmieście; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: F. Kostrzewski: W., karyk., rys., repr. Tyg. ilustr. 1902 nr 52; S. Sonnewendt: Portret, rvs., 1910, repr. -MTWarszawa; Fot. pryw. - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MT Warszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
