Jadwiga Bukojemska
BUKOJEMSKA Jadwiga Maria (11 VII 1898 Iwonicz k. Krosna - 1 IV 1970 Warszawa), aktorka, tancerka, piosenkarka. Była córką inżyniera-nafciarza Włodzimierza B. i Berty z domu Geissler. Podawana najczęściej data jej urodzenia 1900 - nieprawdziwa. Uczyła się w szkole średniej we Lwowie, nast. przyjechała do Warszawy, gdzie została przyjęta do warsz. szkoły baletowej przy WTR. Od 1909, jako uczennica szkoły, tańczyła w spektaklach baletowych, operowych, niekiedy w operetkach. W 1912-14 uczyła się w warsz. Szkole Aplikacyjnej; równocześnie tańczyła w balecie WTR, a także niekiedy na innych scenach, np. w czerwcu 1913 w T. Popularnym przy ul. Kaliksta. Jako aktorka debiutowała 15 VI 1914 w przedstawieniu rewiowym w T. Nowoczesnym w ogródku Bagatela. Nadal jednak występowała gł. jako tancerka; latem 1914 w imprezie działowej bezrobotnych członków warsz. T. Wielkiego; we wrześniu 1914 w T. Małym (m.in. tańczyła modne tango), a także w T. Nowości, gdzie zagrała rólkę Pokojówki ("Ułani księcia Józefa"); w sez. 1914/15 tańczyła w balecie T. Wielkiego, m.in. jedną z Bajader ("Pan Twardowski" A. Sonnenfelda) i w tańcach solowych w "Arlekinadzie"; w sez. 1915/16 była w zespole baletowym T. Nowości. Od sierpnia 1915 została zaangażowana do kabaretu Miraż, gdzie nie tylko tańczyła, ale też deklamowała; na scenie tej pozostała do końca 1916. Od stycznia 1917 do lipca 1921 występowała jako tancerka w t. Czarny Kot, w 1922-25 w T. Nowości, gdzie grała także niewielkie role w operetkach, takie jak: Klementyna Klops ("Amerykanka"), Kwiaciarka ("Szał miłości"), Lais ("Perły Kleopatry"). W 1922 (m.in. sierpień) i 1923 (styczeń, luty, marzec) występowała w programach kabaretu Stańczyk; z powodzeniem recytowała wierszowane monologi pióra J. Brzechwy. Na otwarcie teatrzyku Niebieski Młyn (2 V 1923) recytowała monodram N. Jewreinowa "Za kulisami duszy". W sez. 1925/26 występowała w T. Nowym w Poznaniu, m.in. jako Laida ("Eros i Psyche"), Adrianna ("Święty gaj"). Po powrocie do Warszawy w czerwcu i lipcu 1926 brała udział w przedstawieniu rewiowym z artystami t. Perskie Oko. W sez. 1926/27 występowała w operetkach w T. Nowości i w t. Perskie Oko, w kwietniu, maju i czerwcu 1927 w rewiach w kabarecie Nietoperz, od listopada 1927 do marca 1928 w t. Nowe Perskie Oko, nast. od marca 1928 do końca sez. 1928/29 w t. Morskie Oko i z jego zespołem w sierpniu 1929 gościnnie w Krakowie i Lwowie. Od stycznia 1930 do sierpnia 1931 występowała w t. Wesoły Wieczór, od września 1931 do lutego 1932 w t. Wesołe Oko, od marca 1932 w t. Kameleon, w pocz. 1933 w kabarecie Casanova i w tymże roku w kabarecie Gastronomia. Wyjeżdżała wielokrotnie na występy do innych miast, np. w Płocku - gościła z zespołem Czarnego Kota (sierpień 1917), z zespołem artystów warsz. (maj 1921, lipiec 1932), z zespołem na czele z W. Walterem (sierpień 1932, maj 1933); w Kaliszu - z zespołem aktorów scen warsz. (maj, czerwiec 1933); 25 V 1933 gościnnie występowała w T. Miejskim w Bydgoszczy; w lipcu i sierpniu 1934 w T. Bagatela w Łodzi. Od sez. 1934/35 została zaangażowana do teatrów TKKT; występowała pocz. gł. w T. Małym i Polskim (1934-36), nast. do 1939 przede wszystkim w T. Letnim (niekiedy w T. Nowym i Narodowym). W listopadzie 1935 grała w Stołecznym T. Powszechnym w spektaklu "Muzyka na ulicy". Podczas okupacji niem. w teatrze nie występowała; była kelnerką w kawiarni "Napoleonka" w Warszawie; przez kilka miesięcy była więziona. Po powstaniu warsz. zamieszkała w Krakowie. W 1945-48 z powodów rodzinnych w teatrze nie pracowała, utrzymywała się z lekcji języka francuskiego. Na sez. 1948/49 zaangażowała się do Starego T. w Krakowie i zagrała małą rólkę Pani I ("Romans z wodewilu"). W sez. 1949/50 i 1950/51 (do 1 III 1951) należała do zespołu krak. T. Dramatycznych; na scenie Starego T. zagrała w 1949 Bertę Sonnenbruch ("Niemcy") i Juliasiewiczową ("Moralność pani Dulskiej"). Po powrocie do Warszawy, od 1951 do końca sez. 1954/55 występowała w T. Syrena, nast. do końca 1955 w T. Estrada na Skarpie, a w sez. 1957/58-1960/61 znowu w T. Syrena. Grała w tym czasie niewielkie role takie, jak: Zawiszyna ("Dwa tygodnie w "Raju"), Pani z Radomia ("Żołnierz królowej Madagaskaru") i doskonała Margrabina ("Słomkowy kapelusz", 1961). W 1957 współpracowała przy wystawieniu "Podróży po Warszawie" w T. Powszechnym. Od 1 X 1961 przeszła na emeryturę. Urodziwa, zgrabna, pełna wdzięku i temperamentu, popularność i uznanie zdobyła na scenach rewiowych i kabaretowych w okresie międzywojennym; tańczyła, śpiewała piosenki, recytowała (często były to melodeklamacje), wygłaszała monologi, grała w skeczach. W t. dramatycznych grała z powodzeniem role charakterystyczne i komiczne w komediach i farsach, m.in. Minerwę ("Wszelkie prawa zastrzeżone"), Beatę Cync ("Obrona Keysowej"), Baronową ("Urodziny"). Rozgłos zyskała także jako recytatorka, występując przed II wojną świat. w radiowych "Podwieczorkach przy mikrofonie". W 1. trzydziestych wystąpiła w dziewięciu filmach; debiutowała w 1915 w filmie "Szpieg".
Bibl.: Album artysty polskiego, Warszawa 1938 (il.); Almanach 1969/70; Dymek z papierosa s. 206, 372, 375, 376, 378, 379; Hist. filmu t. 1-2; Jewsiewicki: Materiały; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Krasiński: Warsz. sceny; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Uzupełnienia (il.); Rendez-vous z Syreną; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 59, 63, 75-76; Sto lat Starego Teatru; Nowa Wieś 1957 nr 20 (il.); Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, ZUS Warszawa; Album B., MTWarszawa (sygn. II 203); Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16; Wywiad z B., IS PAN.
Ikon.: J. Nagórski: Portret, repr. Świat 1915 nr 52; W. Dyzmański: Portret, repr. Świat 1922 nr 51; D. Boguszewska: B. jako Berta Sonnenbruch ("Niemcy"), rys., repr. Dz. Lit. 1949 nr 44; M. Demczuk: B. jako Berta Sonnenbruch ("Niemcy"), rys. węglem, 1949 - MHKraków; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1937 - "Książątko" (f.); 1938 - "Dziewczyna szuka miłości" (f.), "Rena" (f.), "Wrzos" (f.).
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994