Józef Woliński
WOLIŃSKI Józef, Stanisław (31 I 1890 Mikołajewo nad Dniestrem - 13 IX 1967 Poznań), śpiewak. Był synem urzędnika sądowego Jana W. i Marii z Hussakowskich. Żoną jego była Romualda z Piwińskich. Ich syn Zbigniew był chórzystą opery poznańskiej. W 1911 W. ukończył seminarium nauczycielskie we Lwowie, śpiewał w chórze akademickim. W 1911-15 pracował jako aplikant w Wydz. Krajowym we Lwowie. Podczas I wojny świat. został zmobilizowany do armii austr. i odbył kampanię włoską. Po powrocie do Lwowa rozpoczął naukę śpiewu u H. Green-Skazowej i 1 XI 1919 debiutował w T. Miejskim w partii Radamesa ("Aida"). Został zaangażowany i w 1920 śpiewał m.in. patrię Turiddu ("Rycerskość wieśniacza"). Podjął wtedy studia w konserwatorium Pol. Tow. Muz. we Lwowie (śpiew u A. Dianniego, skrzypce u R. Perutza). Zaangażowany przez E. Młynarskiego, w sez. 1920/21 i 1921/22 był solistą T. Wielkiego w Warszawie; występował także gościnnie m.in. w Poznaniu i Krakowie (1922). W tym okresie (1920) w informacjach dotyczących niewątpliwie W. podano kilkakrotnie imię Stanisław; od 1921 używał już stale imienia Józef. Od września 1922 do czerwca 1925 był czołowym tenorem T. Wielkiego w Poznaniu. W 1923 śpiewał gościnnie w Wilnie. W 1925 wyjechał na konsultacje wokalne do G. Tessariego do Mediolanu. Po powrocie występował gościnnie we Lwowie (grudzień 1926), często w Warszawie (sez. 1927/28), najczęściej w Poznaniu (1926-28), a także w Katowicach (styczeń 1929). Później śpiewał w Filadelfii, w przedstawieniach operowych prowadzonych przez A. Rodzińskiego; od września 1929 był solistą tamtejszej opery, której dyr. był wtedy E. Młynarski. Wkrótce jednak wrócił do kraju i od listopada 1929 znów występował gościnnie gł. w Poznaniu, a także w Krakowie (m.in. 1933, 1935). Od września 1935 był już na stałe związany z operą poznańską. W 1937 wystąpił gościnnie w T. Wielkim w Warszawie. Podczas okupacji niem. wraz z grupą artystów pozn. znalazł się w Warszawie; w programach muzyki operowej śpiewał w kawiarniach, m.in. w "Lucynie" (luty 1943) i u Lourse'a (w cyklu "Opery u Lourse'a" pod kier. Z. Latoszewskiego). Po wojnie przystąpił do pracy artyst. w Poznaniu, śpiewał tam na koncertach (kwiecień, maj 1945) i w T. Wielkim, gdzie do końca sez. 1946/47 dyr. Z. Latoszewski powierzał mu najpoważniejsze partie tenorowe w kolejnych premierach. O jego ówczesnych występach pisał Z. Sitowski: "słuchało się go z przyjemnością, zachował młodzieńczą świeżość głosu i pełną blasku górę". W 1950-59 wykładał na Wydz. Wokalnym w pozn. PWSM, potem dawał jeszcze lekcje prywatne.
W swym obszernym repertuarze operowym miał wielkie partie tenorowe, takie jak: Eleazar ("Żydówka"), Kawaler des Grieux ("Manon"), Manrico ("Trubadur"), tyt. w "Fauście", Rudolf ("Cyganeria"), Gerald ("Lakme"), Ryszard ("Bal maskowy"), Kalaf ("Turandot"), Stefan ("Straszny dwór"). Z mniejszym powodzeniem wykonywał partie wagnerowskie, jak tyt. w "Lohen-grinie": "panuje nad trudnościami wokalnymi partii, ale nie porusza żywiej wyobraźni słuchacza i widza z powodu jednostajności i niewyrazistości frazowania scenicznego", pisano w "Muzyce" w 1927 po występie W. w Warszawie. Wybornie natomiast czuł styl bel canto. S. Wiechowicz pisał, że w partii Edgara ("Łucja z Lammermooru") "znalazł duże pole do popisu i wyzyskał je znakomicie. Aktorsko dał postać dobrze przemyślaną i wyraźnie przeprowadzoną. Można tę rolę zaliczyć do najlepszych w jego repertuarze". Obok popisowych partii wykonywanych na wielu scenach, śpiewał takie, jak: Wacław ("Maria" H. Opieńskiego), Alfred ("Zemsta nietoperza"), tyt. we "Fra Diavolo", Ferrando ("Cosi fan tutte"), Pasterz ("Zamarłe oczy"), Doman ("Legenda Bałtyku"), Wilhelm Meister ("Mignon"). Jego nośny, o wyrównanym brzmieniu tenor odznaczał się nadzwyczaj piękną barwą. Miał dobre warunki sceniczne. W 1. dwudziestych zdobył w Poznaniu dużą popularność i długo ją zachował.
Bibl.: Kraków muz. 1918-39; Nowowiejski: Pod zielonym Pegazem; Świtała (tu opinie Z. Sitowskiego i S. Wiechowicza); Warnecki; WSB (T. Świtała); Kur. Warsz. 1920 nr 244, 251, 1921 nr 153, 1922 nr 144, 1926 nr 345, 1927 nr 307, 325, 1928 nr 12, 1929 nr 286, 1935 nr 339, 1936 nr 248, 1937 nr 292, 300, 1938 nr 40; Muzyka 1925 nr 11-12, 1927 nr 11, 1928 nr 12, 1929 nr 1, 4, 11-12, 1930 nr 1; Prz. Teatr. i Kinematogr. 1922 nr 14, 36-37, 41-42; Ruch Muz. 1967 nr 23; Afisze i programy, IS PAN; Prosnak: T. Wielki.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
