Alfred Jarry
Ur. 8 września 1873, Laval, Mayenne, Francja – zm. 1 listopada 1907, Paryż.
Francuski poeta, prozaik i dramatopisarz. Jako piętnastoletni gimnazjalista napisał swe najsłynniejsze dzieło: brawurową i skandalizującą farsę pt. Ubu król czyli Polacy.
Jarry urodził się w rodzinie drobnomieszczańskiej. Po matce odziedziczył ekscentryczność i neuropatię. Do gimnazjum uczęszczał w Rennes i tam, chcąc wyśmiać jednego ze swych profesorów, wraz z kolegami wymyślił postać Króla Ubu (około 1885). Sztukę Ubu roi ou les Polonais napisał w 1888 jako parodię Makbeta, przewidzianą dla teatru lalek.
Po szkole służył w wojsku, ale został zwolniony ze względów zdrowotnych. Dzięki niewielkiemu spadkowi po rodzicach zamieszkał w Paryżu (1891). Uczęszczał na kursy filozoficzne Bergsona. Intensywnie uczestniczył w ekstrawaganckim życiu cyganerii paryskiej.
Pierwodruk Ubu króla ukazał się w 1896 w czasopiśmie „Mercure de France”. 10 grudnia 1896 Aurélien Lugné-Poë wystawił sztukę w paryskim Nouveau-Théâtre de la rue Blanche, zwanym de l'Oeuvre. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. Yeats, Mallarmé, 17-letni Jacques Copeau. Projektantami kostiumów i masek byli Bonnard, Vuillard i Toulouse-Lautrec, scenografię przygotowywali także Ranson i Sérusier. Ordynarność języka i anarchistyczny ton przekroczyły wytrzymałość publiczności. Skandal towarzyszący premierze porównywano do głośnej batalii o Hernaniego Wiktora Hugo.
Jarry posłużył się postacią Ubu także w trzech innych sztukach: Ubu rogaczem(Ubu cocu), Ubu skowany (Ubu enchaîné) oraz Ubu na wzgórzu (Ubu sur la butte). Ponadto publikował „Almanach du Père Ubu”. Prywatnie utożsamił się z postacią Ubu – naśladował brutalność i wulgarny sposób mówienia swego bohatera, używał królewskiego „my” zamiast „ja”, ubierał się dziwacznie i niechlujnie (zazwyczaj w strój cyklisty i np. koszulę z kartonu z namalowanym krawatem), nosił dwa pistolety i zielony parasol. Żył w biedzie i oddawał się pijaństwu, nieustannie epatując otoczenie.
Pisał wiersze, prozę poetycką, opowiadania, liczne felietony. W 1895 ukazał się jego tom wierszy i poematów prozą Minuty piasku – Dziennik (Les Minutes de sable – Mémorial) oraz dramat Cezar Antychryst (César Antéchrist), w 1897 „dziennik dezertera” pt. Noce i dnie (Les jours et les nuits), w 1899 powieść Miłość absolutna (L'amour absolu), w 1901 powieść Messalina (Messaline). Pośmiertnie ukazało się m.in. opowiadanie Papieżyca Joanna (La Papesse Jeanne, 1908) oraz słynne Heroiczne czyny i nauki doktora Faustrolla, patafizyka (Gestes et opinions du Docteur Faustroll, pataphysicien, 1911), a także operetka Pantagruel, operette-bouffe en cinq acte et six tableaux z muzyką Claude Tarasse'a (1911). Wydane w 1948 dzieła wszystkie (Oeuvres complètes) obejmują osiem tomów. W tym samym 1948 r. powstało, kultywujące pamięć o Alfredzie Jarry, Kolegium Patafizyczne ( Collège de 'Pataphysique), do którego należał m.in. Eugène Ionesco.
Jarry uważany jest za jednego z prekursorów surrealizmu, dadaizmu i oniryzmu, za poprzednika Apollinaire'a, Bretona, Éluarda, Michaux i Ionesco. Wielokrotnie cytowano sformułowaną przez Jarry'ego pochwałę absurdu:
„opowiadanie rzeczy zrozumiałych przyczynia się tylko do obciążania umysłu i zamącania pamięci, podczas gdy absurd ćwiczy umysł i zmusza pamięć do pracy”.
Znakomity polski przekład Ubu króla Tadeusza Boya-Żeleńskiego ukazał się w 1936 roku nakładem Wydawnictwa "Rój", w numerowanych egzemplarzach. Dzięki inwencji słowotwórczej – stosowaniu pseudoarchaizmów, neologizmów i onomatopei – Boyowi udało się odtworzyć w polszczyźnie językową niezwykłość oryginału.
Jarry zmarł w wieku 34 lat z powodu gruźlicy i alkoholizmu. Został pochowany na cmentarzu w Bagneux pod Paryżem.
