Elmer Rice
RICE Elmer
(ur. 28 września 1892, Nowy Jork, Stany Zjednoczone
- zm. 8 maja 1967, Southampton, Wielka Brytania)
Dramaturg i powieściopisarz. Naprawdę nazywał się Elmer Reizenstein. Ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na uniwersytecie w rodzinnym Nowym Jorku w 1912 roku i przez krótki czas był adwokatem. Doświadczenie prawnicze zaowocowało potem w jego działalności literackiej. Debiut dramatopisarski Rice`go to sztuka z 1914 roku zatytułowana "Przed sądem" (inny tytuł polski "Na wokandzie"). Jej inscenizacja na Broadway`u zyskała sobie wielką przychylność. Upamiętniła się pierwszym w historii amerykańskiego teatru zastosowaniem na scenie techniki filmowej. W całej swojej twórczości Rice był innowatorem i eksperymentatorem. W latach I wojny światowej powstały dwa niezbyt udane dramaty antymilitarystyczne Rice`a oraz melodramat sądowy "Dla obrony". Kilka swoich sztuk napisał we współpracy z innymi. To najbardziej znanych należą te, których współautorem był Hatcher Hughes tzn. "Zbudź się, Jonatanie" (1921) i "To jest prawo" (1922).
Światową sławę przyniosła pisarzowi ekspresjonistyczna "Maszyna do liczenia" z 1923 roku - groteskowa wizja zbiurokratyzowanego świata, jedno z dwóch najwybitniejszych dzieł Rice`a. Drugie to realistyczna kronika życia w slumsach zatytułowana "Ulica" (1929) uhonorowana Nagrodą Pulitzera. Jej polska prapremiera na scenie warszawskiego Teatru Ateneum ze Stefanem Jaraczem w roli głównej w roku 1930 odniosła niezwykły sukces artystyczny i frekwencyjny. Kolejne sztuki Rice`a stanowiły jego reakcję na wydarzenia lat kryzysu amerykańskiego początku lat trzydziestych. "Lewy brzeg" (1931) opisuje losy emigranta z Ameryki, "Radca prawny" (1931) dotyczy sytuacji prawników, półreportażowa sztuka "My, naród" (1933) ukazuje położenie klasy robotniczej w latach kryzysu, ekspresjonistyczny "Dzień wyroku" (1934) to echo procesu o podpalenie Reichstagu. Pogłębiający się konflikt Stanów Zjednoczonych ze Związkiem Radzieckim znalazł swoje odzwierciedlenie w sztuce "Między dwoma światami" (1934). W dramacie "Amerykański krajobraz" (1938) Rice upominiał się o tolerancję rasową. Dramat "Nowe życie" (1943) to alegoryczna walka sił dobra i zła o duszę dziecka. W sztuce z 1946 roku zatytułowanej "Dziewczyna ze snów" posłużył się wątkami psychoanalitycznymi.
Rice był także nowelistą i powieściopisarzem, którego zajmowała problematyka społeczno-polityczna. Krytyczny obraz amerykańskiego społeczeństwa zawarł w swoich powieściach: "Podróż do Purilli" (1930), "Metropolia" (1937), "Przedstawienie ma trwać" (1949).
Był aktywnym uczestnikiem amerykańskiego ruchu reformy teatralnej, który przeciwstawiał się monopolowi komercyjnych scen Broadway`u. W latach 1936-39 stał na czele nowojorskiego oddziału Federalnego Programu Teatru (Federal Theatre Project). Program miał na celu walkę z bezrobociem w środowisku teatralnym, wprowadzenie na sceny amerykańskie problematyki społecznej i zagadnień bieżącego życia politycznego, zainteresowanie masowej publiczności ambitnym repertuarem klasycznym i współczesnym. W 1938 roku Rice wraz z czterema innymi dramaturgami założył Playwrights` Producting Company. Był to rodzaj spółki autorskiej, która we własnym zakresie organizowała i finansowała wystawienia sztuk swoich członków. Kilka z nich Rice sam reżyserował. W 1959 roku ukazał się zbiór szkiców pisarza zawierający jego poglądy na teatr - "Teatr żywy".
Elmer Rice zmarł w 1967 roku w czasie pobytu w Anglii.
