Nie igra się z miłością...
Dziwne bywają losy dzieła sztuki; Dramat Alfreda de Musset "Nie igra się z miłością", wyciskał poprzedniemu pokoleniu łzy szczerego wzruszenia, dzisiejszego widza mussetowskie dialogi miłosne, pełne poetyckiego wdzięku, rażą pewną nienaturalnością. Za dużo w nich błyskotliwej wymowy, by były zupełnie prawdziwe.
Bohaterowie sztuki, dwoje młodych kochanków, to przecież w gruncie rzeczy jeszcze dzieci. Skąd do nich tyle mądrości życiowej? I tego wrażenia sztuczności miłosnego wątku i języka komedii Musseta nie mogłaby zatrzeć nawet najlepsza obsada aktorska, stojąca znacznie wyżej od obsady w Teatrze Rozmaitości.
Podziwialibyśmy wtedy kunszt deklamatorski, tak, jak podziwiamy kunszt poetycki Musseta. Zwiększyłby się efekt pięknego fajerwerku, ale jego ogień nie przez to cieplejszy, nie potrafiłby rozgrzać dzisiejszego widza, który szuka w sztuce przede wszystkim prawdy życia.
Jeżeli mimo to dajemy się unieść nurtowi słów "Nie igra się z miłością", jeżeli słuchamy tej sztuki z zainteresowaniem, dzieje się to wskutek czysto intelektualnej ciekawości: co spowodowało miłosny dramat Kamilli i Oktawa? Dlaczego, mimo, że się kochają, są nieszczęśliwi i cierpią.
Utwór Musseta, grany w Teatrze Rozmaitości, należy do najbardziej błyskotliwych pozycji francuskiego teatru romantycznego, ale romantyzm francuski pozbawiony był elementów mistycznych, tak znamiennych dla romantyzmu polskiego. Dramatyczny wątek w "Nie igra się z miłością", oparty jest na klarownych przesłankach myślowych, a ideologiczna treść komedii związana jest z umysłowym i społecznym fermentem, wywołanym przez wielką Encyklopedię i Wielką Rewolucję Francuską.
Od końca XVIII w. Francja wkroczyła w okres walk o wyeliminowanie wpływów kleru, który był jednym z podstawowych filarów ustroju feodalnego, na życie polityczne, o wyeliminowanie jego wpływu na wychowanie młodzieży.
Krytyka klasztornego wychowania jest motywem, przewijającym się przez literaturę francuską w ciągu całego w. XIX, stanowi też myślową podstawę mussetowskiej komedii "Nie igra się z miłością".
Klasztor odrywał młode dziewczęta od życia, wszczepiał im fałszywe pojęcia o rzeczywistości. Nakładał wychowankom niejako duchowy gorset gotowych formułek o życiu i człowieku. Dawał wizję rzeczywistości bądź wyidealizowaną, bądź przeczernioną i stawał się źródłem konfliktów z otoczeniem: dewocja rodziła zakłamanie wewnętrzne.
Wychowanie klasztorne wypaczyło bohaterkę "Nie igra się z miłością", Kamillę, młodą, piękną, ale zgorzkniałą dziewczynę. Odtrąca Oktawa, łamie jego i swoje życie i staje się winowajczynią śmierci Rozalki, młodego dziewczęcia wiejskiego, którą panicz - Oktaw uwodzi aby rozbudzić zazdrość w Kamili.
Rzecz znamienna, Musset z pochodzenia arystokrata, z poglądów konserwatysta z dużym realizmem scharakteryzował zdegenerowane środowisko feodałów francuskich i ich duchownych oraz świeckich totumfackich. Pogarda, jaką żywi to środowisko dla "nisko urodzonych", wyraża się w powtarzanym przez dewotkę Pluchę epitecie "chamy".
Dyrekcji Teatrów Miejskich należą się słowa uznania za umieszczenie w repertuarze swoim komedii Musseta. W czasach, kiedy dojrzała myśl o upowszechnieniu, o spopularyzowaniu wśród najszerszych mas naszego społeczeństwa celniejszych dzieł sztuki, należy przede wszystkim wybierać te z nich, które ze względu na demaskowanie wstecznego ciemnogrodu, zakłamanej dewocji i krzywdy społecznej są bliskie nowej widowni teatralnej w Polsce.
Opracowanie sceniczne widowiska mussetowskiego wypadło słabo. Wnętrze pałacu arystokratycznego mniej, niż ubogie. Pomysł rozsuwanych dekoracji nieudany. Jakby się kto uparł, żeby psuć iluzję rzeczywistości, żeby przypominać o literackiej fikcji.
P. Wasowski robi wrażenie jako... kompozytor muzyczny, natomiast z arystokraty francuskiego zrobił poddenerwowanego drobnomieszczanina. Ani cienia pozy, gestu wielkiego pana! Ancien regime jakoś nie wychodzi.
Panu Sadowemu brak warunków głosowych dla roli amanta. Reszta zespołu na poziomie.
[recenzja z prywatnego albumu Witolda Sadowego w zbiorach IT]
