Artykuły

W piątek 3 kwietnia o godz. 19, w ramach Elbląskiej Wiosny Teatralnej, zaprezentowany zostanie spektakl "Panopiticon albo/i przypowieść o maku" [na zdjęciu] w wykonaniu artystów Śląskiego Teatru Tańca z Bytomia.

Panoptikon to model więzienia zaproponowany przez brytyjskiego filozofa utylitarystę i teoretyka Reformy Prawa Karnego Jeremyego Benthama (1748-1832). Panoptikon funkcjonował jako maszyna inwigilacji. Budowla zaprojektowana była na planie koła, z centralnie usytuowaną wieżą strażniczą, dzięki czemu strażnicy mieli możliwość obserwowania wszystkich więźniów osadzonych w celach dookoła. Fenomen Panoptikonu polegał na tym, iż więźniowie nie widzieli strażników, w związku z czym nie mieli świadomości kiedy i czy w ogóle są obserwowani. Owa niepewność stała się kluczowym instrumentem dyscyplinującym więźniów. Francuski filozof Michel Foucault przywołał idee panoptikonu w swej pracy pt. "Nadzorować i karać. Narodziny więzienia", (1975) jako symbolu permanentnej inwigilacji, gdzie zwrócił uwagę na ustanowienie relacji psychologicznej władzy między strażnikiem a więźniami. Panoptikon miał być aparatem, który kreował i podtrzymywał relację władzy niezależnie od tego, czy w danym momencie faktycznie istniała. To tworzyło sytuację, w której więźniowie zostali złapani w pułapkę, stając się własnymi dręczycielami. Bentham zauważył, iż władza powinna być widoczna, dostrzegalna (wieża strażnicza) i nieweryfikowalna (więzień nie wie, czy jest obserwowany). Panoptikon jest konstrukcją, która rozszczepiła relacje widzenie/bycie widzianym.