Artykuły

13 marca w Teatrze Nowym im. Tadeusza Łomnickiego odbędzie się premiera sztuki Braci Presniakow pt. "Udając ofiarę" w reżyserii Łukasza Wiśniewskiego.

Bracia Presniakow to chyba najbardziej znani na świecie współcześni dramaturdzy rosyjscy. Dramaty Presniakowów grane są z wielkim powodzeniem na wielu kontynentach, zarówno w Europie, Ameryce, jak i w Australii. Światowa prapremiera sztuki Udając ofiarę odbyła się w 2003 roku na festiwalu w Edynburgu, w Polsce do tej pory doczekała się tylko jednej premiery.

Wala, współczesny trzydziestolatek po filozofii i dziennikarstwie pracuje jako statysta podczas policyjnych rekonstrukcji zdarzeń na miejscu przestępstw. Kiedy kolejni mordercy opowiadają ekipie śledczej o okolicznościach zabójstw, Wala wciela się w ich ofiary, raz udając kobietę, która podobno przypadkiem wypadła przez okno, kiedy indziej utopioną na basenie dziewczynę, wreszcie nielubianego kolegę zastrzelonego na balu absolwentów. Jednocześnie Wala żyje w surrealnym przekonaniu, że śmierć jego ojca została spowodowana - jak w szekspirowskim Hamlecie - przez jego matkę i wuja, którzy teraz być może spróbują pozbyć się także i jego. Wali towarzyszy Duch ojca, zacierając w jego świadomości granice pomiędzy tym, co dzieje się naprawdę, a tym, co jest tylko iluzją prowadzącą go na skraj obłędu.

Życie Wali, pełne pozorów i niedorzeczności, sprowadza się do wielkiej ucieczki przed światem i ludźmi, nawet jego dziwaczna, niepoważna praca jest przede wszystkim próbą oswojenia jego lęku przed śmiercią. Wala, jako doskonałe exemplum współczesnego, zagubionego, udającego wszystko przed samym sobą i innymi człowieka, jest także naszym przewodnikiem po świecie, w którym dekonstrukcja podstawowych zasad, norm i obyczajów przekracza granice absurdu budząc jednocześnie gorzki śmiech i grozę.

Mieszając gatunki i style, łącząc absurd sytuacji i czarny humor z głęboką refleksją nad bolesną otchłanią ludzkiego nieszczęścia, wyobcowania i samotności, Bracia Presniakow opowiadają współczesną historię o pozbawionym zasad świecie w którym nic nie jest już takie, jakie się wydaje lub jakie być powinno, a jedyną niepodważalną prawdą i ostatecznością - jest śmierć.

Udając ofiarę to rodzaj przerysowanego, komediowego, metafizycznego kryminału w którym tak naprawdę nie chodzi już o to, kto zabił i dlaczego, tylko o to, co stało się ze światem i z ludźmi. Na przestrzeni sztuki rekonstrukcje zdarzeń stają się w gruncie rzeczy jedną wielką wizją lokalną w sprawie okoliczności i sensu życia, śmierci i świata.

Bracia Presniakow nazywają swą sztukę "łobuzerską parafrazą Hamleta". Z Hamleta czerpią pewien rys fabularny, sztuka Szekspira stanowi dla nich literacki i kulturowy punkt odniesienia. Presniakowowie przekształcając hamletyczne wątki i sensy transponują je na grunt współczesnej, zawadiackiej opowieści. W gruncie rzeczy równie blisko im do Szekspira jak i do filmów Lyncha czy Braci Cohen lub prozy Pielewina czy Bułhakowa.

W Udając ofiarę mieszają się rzeczywistości i plany opowiadania, to, co przerysowane i śmieszne sąsiaduje z bolesną, niemalże naturalistyczną wiwisekcją ludzkich lęków, pragnień i instynktów. Doskonałość tej sztuki polega także na tym, że jej nieoczywista struktura i jej niejednorodna stylistyka stanowią nierozdzielną całość z jej sensem, stanowiąc fantastyczne wyzwanie dla materii teatru.

Przed premierą Pamięci wody reżyserowanej przeze mnie na Scenie Nowej Teatru Nowego w Poznaniu nie sądziłem, że tak szybko będzie mi dane powrócić do pracy w tym Teatrze. Znając wspaniały poznański Zespół cieszyłem się na pracę tym razem z dużą, czternastoosobową Obsadą. Moja radość w pracy jest tym większa, że po raz kolejny udało mi się zaprosić do współpracy scenografa Szymona Gaszczyńskiego i komponującą warstwę muzyczną spektaklu Agatę Jagniątkowską, a do tego dołączyła do nas także Ola Grudzińska, która robi kostiumy.

Jak wszystko, co dotyczy tej dziwnej, niepokojącej sztuki, także i data premiery napawa mnie pewnym dreszczem: przypada na pewien marcowy piątek, trzynastego

Łukasz Wiśniewski