Artykuły

"Via Sancta - Ojcu Świętemu" w reż. Ryszarda Peryta w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie. Pisze Temida Stankiewicz-Podhorecka w Naszym Dzienniku.

Jak echo powracają znane słowa Wyspiańskiego: "Teatr mój widzę ogromny, wielkie powietrzne przestrzenie...", bo też spektakl Ryszarda Peryta "Via Sancta" w Operze Narodowej, poświęcony Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II, to teatr ogromny. Dosłownie i symbolicznie. Dziś, w dobie powszechnego skarlenia sztuki, właściwie w każdej dziedzinie taki teatr lśni jak perła. Tylko czy jej blask zostanie należycie przez wszystkich dostrzeżony? To spektakl "osobny", wymagający od widza dużego skupienia, głębokiej wrażliwości i duchowego otwarcia na to, co proponują twórcy tego przedstawienia. A jeśli już poddamy się tym wymogom, doświadczamy niezwykle głębokiego przeżycia, zarówno artystycznego, jak i duchowego.

"Via Sancta" to opera sacra w trzech aktach - stacjach. Gatunkowo nie jest to jednak stricte opera, spektakl stanowi wszak połączenie kilku elementów: oratorium, teatru dramatycznego, opery z mszą. Jak powiedział jeden z księży po obejrzeniu spektaklu: "Ten trzeci akt to prawie cała msza". Spektakl toczy się w przestrzeni pozascenicznej teatru, w kilku miejscach Opery Narodowej: w Salach Redutowych, we foyer górnym i dolnym teatru, gdzie kolejno przemieszczamy się wraz z wykonawcami. A właściwie niejako pielgrzymujemy do kolejnych stacji. Najpierw jednak, nim rozpocznie się pierwszy akt, uczestniczymy w Prologu. To wspaniale przygotowana przez Centrum Myśli Jana Pawła II i Teatr Wielki znakomita wystawa obrazująca twórczość artystyczną Karola Wojtyły, a potem Papieża. Jest tu dokumentacja inscenizacji teatralnych, adaptacji filmowych, telewizyjnych dzieł Karola Wojtyły, rękopisy utworów, projekty scenograficzne, kostiumy, a nawet kilkumetrowe rekonstrukcje scenografii, m.in. noclegowni z przedstawienia "Brata naszego Boga". Z ekranu telewizyjnego zaś aktorzy polscy, a także zagraniczni, jak m.in. Scott Wilson czy Burt Lancaster, mówią teksty Karola Wojtyły.

To niezwykle interesująca wystawa i znakomicie wpisuje się w program opery sacra "Via Sancta", co znaczy "Droga Święta". Wystawa już wprowadza nas w klimat wieczoru. Stąd niespiesznie przechodzimy do Sal Redutowych, gdzie rozpoczyna się akt pierwszy spektaklu. Nim jeszcze aktorzy wyjdą zza kurtyny, słyszymy delikatne dźwięki muzyki skomponowanej do "Via Sancta", autorstwa Włodka Pawlika, który przy fortepianie towarzyszy całemu spektaklowi. Część I, zatytułowana "Aktor", oparta jest na fragmentach młodzieńczej sztuki Karola Wojtyły z 1940 roku "Hiob". Dwoje aktorów, Krzysztof Kolberger i Teresa Budzisz-Krzyżanowska, oraz trio jazzowe to wykonawcy tej części spektaklu wyraźnie nawiązującej formą i klimatem do Teatru Rapsodycznego Kotlarczyka i Wojtyły. Dramatycznie wybrzmiewają w doskonałej interpretacji Krzysztofa Kolbergera słowa Hioba skarżącego się na swój los, ale przyjmującego wszystkie zsyłane nań przez Boga cierpienia z niezachwianą ufnością i miłością Boga ponad wszystko. Natomiast niezupełnie odnalazła się w tej formie Teresa Budzisz-Krzyżanowska. W finale pierwszej części, na wypowiedziane przez Krzysztofa Kolbergera słowa, będące tytułem utworu Jana Pawła II: "Wstańcie, chodźmy", wstajemy z krzeseł i podążamy za artystami do następnej stacji.

Akt II pt. "Kapłan - Ojciec" to rozgrywające się w przestrzeni foyer górnego małe oratorium na dwoje śpiewaków (w tej roli Elżbieta Wróblewska - mezzosopran, i Adam Kruszewski - baryton), dwoje aktorów (Teresa Budzisz-Krzyżanowska i Krzysztof Kolberger), chór kameralny, orkiestrę smyczkową i trio jazzowe. Piękne, przejmujące oratorium Pawlika, powstałe z inspiracji poematem Karola Wojtyły "Pieśń o Bogu Ukrytym", znakomicie wykonane przez solistów i chór (ze wstawkami interpretacji aktorskiej) jest łącznikiem ze stacją ostatnią, aktem III. Kiedy na dużym ekranie pojawia się fragment przypominający pogrzeb Ojca Świętego Jana Pawła II niesionego przez watykańskie korytarze i z głośników słychać śpiewaną "Litanię do Wszystkich Świętych", także my podnosimy się ze swoich miejsc, podążając niejako w tym kondukcie.

Część trzecia, stacja ostatnia pt. "Śmierć", rozgrywa się w dolnym foyer. Na szerokich głównych schodach umieszczono wielki krzyż, po obu stronach zaś, na bocznych schodach ustawiono chór, w dole u podnóża krzyża dyrygent, obok Włodek Pawlik przy fortepianie. Ta część, śpiewana przez chór z towarzyszeniem fortepianu medytacja łacińskiej sekwencji "Stabat Mater", w zasadzie ma charakter mszy z pięknie, głęboko śpiewanymi chorałami gregoriańskimi. To nietypowe połączenie chorału gregoriańskiego i jazzu dało znakomity efekt. Śpiew rozchodzi się po całej przestrzeni Opery Narodowej i kiedy nawet już się kończy, nadal go słyszymy, wychodząc z teatru.

Piękna muzyka Włodka Pawlika jest pełna pokory w stosunku do litery tekstu. Dla kompozytora tej opery słowo Karola Wojtyły, a potem Jana Pawła II jest na pierwszym miejscu, tak więc i wykonawcy prezentujący to słowo mają swoje należne, świetnie wyeksponowane miejsce. Doskonałe wykonanie wokalne, solistyczne i chóralne, jak również orkiestralne, a także aktorska interpretacja Krzysztofa Kolbergera budują niezwykłą dramaturgię tego spektaklu. Ale nie tylko, bo ogromną rolę odgrywa tu przestrzeń, w jakiej rozgrywa się opera sacra. Ryszard Peryt po raz kolejny udowadnia, iż potrafi swojej fascynacji przestrzenią teatralną nadać zachwycający kształt. To wielkie, wzruszające, piękne, doskonałe artystycznie i jakże nas wzbogacające estetycznie i duchowo przedstawienie. Szkoda tylko, że publiczność mogła obejrzeć je dotąd wyłącznie dwa razy, no i jeszcze zapowiedziane jest jeden raz na 2 kwietnia przyszłego roku z okazji trzeciej rocznicy odejścia Ojca Świętego Jana Pawła II do Pana.

"Via Sancta - Ojcu Świętemu", opera sacra w trzech aktach - stacjach.

Scenariusz, reżyseria i aranżacja przestrzeni: Ryszard Peryt, kompozycje i fortepianowe improwizacje: Włodek Pawlik, dyrygent: Grzegorz Berniak, przygotowanie chóru: Bogdan Gola, Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie.