Artykuły

Okres Pandemii Covid-19 jest dla Gildii Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych okresem wzmożonej pracy. Podsumowując pewien etap działalności, chcielibyśmy podzielić się tym, czym zajmowaliśmy się w ostatnich miesiącach, co udało nam się osiągnąć, które sprawy są w toku i nad czym planujemy dalej pracować - piszą organizatorzy.

- Już na początku kwietnia, w związku z doniesieniami o wielu wstrzymanych lub odwołanych premierach, rozpoczęliśmy intensywną pracę. Proces sieciowania i zbierania informacji od reżyserek i reżyserów na temat ich produkcji oraz sytuacji zaangażowanych w nie kilkuset artystów freelancerów i artystów etatowych pozwolił na stworzenie bazy ponad siedemdziesięciu zawieszonych lub odwołanych produkcji teatralnych. W ogłoszonym przez nas wtedy Oświadczeniu mówiliśmy o konieczności wywiązywania się przez instytucje kultury z umów zawartych z artystami, solidarności i pomocy twórcom nieetatowym (obowiązek wypłacania twórcom honorariów proporcjonalnie do wykonanych przez nich prac, a także o uznanie ważności i uprawomocnienie umów ustnych dotyczących zaplanowanych spektakli). Jednocześnie, wobec przeniesienia działalności instytucji kultury do Internetu i pojawienia się pierwszych prezentacji spektakli w formie on-line, apelowaliśmy o każdorazowe uzyskanie zgód twórców na udostępnienie rejestracji w sieci, podpisywanie umów licencyjnych z twórcami, uwzględniającymi opłaty licencyjne za prezentację nagrań spektakli w Internecie, a także o możliwość zatrudniania artystów do udziału w spotkaniach lub opracowania komentarzy autorskich towarzyszących prezentacjom nagrań w formie wprowadzenia lub podsumowania. Z posiadanych przez nas informacji wynika, że wiele teatrów zmieniło swoje regulaminy i postępowanie względem współpracowników stosując się do proponowanych przez nas rozwiązań.

Od pierwszych dni wprowadzonej kwarantanny i obostrzeń z nią związanych, mieliśmy przekonanie, że ta sytuacja bardzo mocno wpłynie na sektor kultury i branży kreatywnej, dlatego postanowiliśmy nawiązać współpracę ze wszystkimi możliwymi instytucjami, organizacjami i grupami, z którymi wspólnie szukaliśmy rozwiązań i wypracowywaliśmy wspólne rozwiązania dla artystów freelancerów. To z naszej inicjatywy powstał, sygnowany przez kilkadziesiąt organizacji, Apel branży kreatywnej i pracowników kultury do wicepremier, minister rozwoju Jadwigi Emilewicz, w którym domagaliśmy się reprezentacji przy zespołach kryzysowych tworzonych do przeciwdziałania skutkom Pandemii. W konsekwencji tego pisma powołany został zespół kryzysowy przy MKiDN, w którym uczestniczą nasi reprezentanci. Ponadto, przez ostatnie miesiące nasi członkowie uczestniczą w licznych spotkaniach z przedstawicielami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytutu Teatralnego, Instytutu Adama Mickiewicza, ZAIKS, Koalicji Miast, Społecznej Rady Kultury m. st. Warszawy. Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów, Unią Teatrów Polskich.

W wyniku tych spotkań udało się nam uzyskać w MKiDN możliwość wielokrotnego ubiegania się o zapomogi socjalne dla artystów (w dalszym ciągu zabiegamy o przyspieszenie wydawania zapomóg, wiemy, że sytuacja poprawiła się, ale prosimy o dalsze informowanie, w przypadku braku odpowiedzi w okresie dłuższym niż 30 dni od złożenia podania.). Nasza argumentacja przyczyniła się także do zmiany regulaminu programu Kultura w sieci, a dokładniej - do zmiany zapisów związanych z przekazywaniem bardzo szerokich licencji (bez ograniczeń chroniących interesy autorów) do utworów tworzonych w ramach programu. Ponad to, zabiegaliśmy o dopuszczenie do przyszłych programów pomocowych organizowanych przez MKiDN osób studiujących, w wyniku czego otrzymaliśmy zapewnienie o uwzględnienie takich zmian w przyszłych regulaminach. Wspólnie ze Stowarzyszeniem Dyrektorów Teatrów oraz Unią Teatrów Polskich uczestniczyliśmy we wspólnych pracach nad dokumentami dotyczącymi odmrażania instytucji kultury. Nasza bliska współpraca z Instytutem Teatralnym zaowocowała uruchomieniem programu pomocy prawnej dla artystów freelancerów, w którym porad udzielał będzie mec. Ireneusz Matusiak. Prowadzimy także rozmowy nad uruchomieniem w IT programu rezydencji artystycznych dla artystów, mamy nadzieję, że niedługo będziemy mogli ogłosić jego szczegóły.

Szczególnie ważne było dla nas w ostatnim okresie zadbanie o młodych twórców, których zawodowe debiuty i pierwsze spektakle zostały odwołane lub wstrzymane na czas nieokreślony. To ich sytuacja wydaje się nam najtrudniejsza, dlatego powołaliśmy stowarzyszone z Gildią nieformalne "koło młodych", czyli osób wchodzących do zawodu lub studiujących. Z myślą o nich, wspólnie z MKiDN oraz uczelniami teatralnymi (Akademią Teatralną w Warszawie i jej filią w Białymstoku oraz Akademią Sztuk Teatralnych w Krakowie wraz z jej filią we Wrocławiu ze szczególnym uwzględnieniem władz kierunków reżyserii, reżyserii teatru lalkowego i dramaturgii) pracujemy na rzecz powołania Funduszy dyplomowego "Na start", pomagającego w zadebiutowaniu na deskach teatru. Równocześnie rozpoczęliśmy wspólnie z SDT i UTP tworzenie platformy pomagającej nawiązać współpracę miedzy studentami, a teatrami instytucjonalnymi i ich dyrektorami.

Jednym z problemów, które wydają się nam szczególnie istotne, jest brak systemowych rozwiązań - zwłaszcza w zakresie ubezpieczeń społecznych - dla artystów freelancerów, dlatego popieramy projekt Ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego (przy którego powstawaniu w ramach zespołu eksperckiego pracowaliśmy w latach 2018-19) i apelujemy o jego jak najszybsze uchwalenie. W ramach szukania systemowych rozwiązań dla problemów naszej grupy zawodowej zebraliśmy grupę inicjatywną złożoną z 30 reżyserów i reżyserek popierających rozpoczęcie rozmów z ZAIKS na temat tantiemizacji zawodu reżysera i utworzenia sekcji reżyserskiej w ZAIKS.

Czas Pandemii to także okres zwykłej pracy w Gildii, w której ramach prowadziliśmy liczne mediacje między reżyserami a innymi twórcami lub instytucjami kultury, monitorowaliśmy sytuację naszych członkiń i członków, prowadziliśmy newsletter, profil Gildii na Facebooku poświęcony naszej działalności oraz korespondencję mailową (adres, na który można do nas pisać to: gildiarezyserow@gmail.com)

Transparentność jest kluczową zasadą działania Gildii, dlatego o wszystkich naszych działaniach informowaliśmy publicznie (na naszych stronach i poprzez media). Tu szczególnie dziękujemy - za nagłaśnianie kwestii fundamentalnych dla sektora kultury i naszego środowiska - redakcjom Onet kultura, Radia Tok FM, Rzeczpospolitej i Gazety Wyborczej,.

Oczywiście nasza praca w tym miejscu się nie kończy. W najbliższym czasie będziemy pracować nie tylko nad domknięciem zainicjowanych przez nas programów, ale przede wszystkim nad dalszym poszukiwaniem rozwiązań i ochroną artystów freelancerów w trudnych miesiącach, w których będziemy się borykać ze skutkami Pandemii lub jej nasilonym powrotem. Stąd też nasza kolejna inicjatywa, w której zapytaliśmy 49 jednostek samorządowych (organizatorów teatrów), o ich plany związanie z budżetami na kulturę i instytucji, z którymi związani są członkowie naszej Gildii i ich współpracownicy, artyści przeważnie nie posiadający etatów. Na nasze zapytanie odpowiedziała już ponad połowa samorządów, w większości były to odpowiedzi napawające optymizmem. Nieco bardziej rozczarowują informacje o równorzędnych zwolnieniach lub nie przedłużaniu umów z artystami i animatorami kultury oraz o cięciach w tym sektorze. Z wielkim smutkiem przyjęliśmy informacje, że Prezydent Poznania, Jacek Jaśkowiak wycofał się ze swojej deklaracji braku cięć w kulturze. Mamy jednak nadzieje, że powołana tam poznańska grupa artystów, wspólnie z samorządem wypracuje mechanizmy, które ochronią lokalnych artystów i pracowników kultury. Jednocześnie, mamy nadzieję, że władza centralna wywiąże się ze swoich obietnic i wdroży m.in. program rekompensat dla instytucji kultury oraz nadal będzie udzielać zapomóg dla artystów, których sytuacja, mimo częściowego odmrożenia instytucji kultury, nie poprawia się. Mamy również nadzieje, że proces odmrażania będzie na stępował z większą niż dotąd uważnością i wsłuchaniem się w potrzeby środowiska. Na każdym kroku pod-kreślamy naszą gotowość do wspólnych prac. Gildia Polskich Reżyserów i Reżyserek Teatralnych jest związkiem zawodowym stojącym zawsze po stronie pracowników kultury, freelancerów. Będziemy zabiegać o ich dobro i walczyć o ich prawa, to traktujemy jako podstawowy cel istnienia naszej organizacji.

Na końcu chcemy także zapowiedzieć, że ten trudny okres jest także czasem porządkowania wewnętrznych spraw Gildii. W marcu swoją decyzję o rezygnacji z powodów osobistych z pełnienia funkcji Przewodniczącego ogłosił Paweł Miśkiewicz, dlatego niezbędne - choć ponownie, utrudnione przez pandemiczne okoliczności - jest zorganizowanie wyborów Zarządu i walnego zgromadzenia, na które chcielibyśmy zaprosić nasze Członkinie i Członków już 29 czerwca br. O godzinie 17:00 do Teatru Powszechnego, wszelkie dokładne informacje roześlemy także drogą mailową. Na spotkanie zapraszamy również reżyserki i reżyserów chcących wstąpić do Gildii. Wszelkie informacje w tej kwestii udzielamy poprzez naszego maila lub w wiadomościach kierowanych do nas poprzez nasze konto na facebooku.

Za ten bardzo trudny, ale też owocny czas dziękuje grupa robocza Gildii Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych w składzie:

Tomasz Cyz

Wojtek Faruga

Aleksandra Jakubczak

Ula Kijak

Paweł Łysak

Marta Miłoszewska

Jakub Skrzywanek

Małgorzata Wdowik